China leert ons over hightech onderdrukken

Deze week ontvangt Nederland de Chinese premier Li Keqiang. Hij zal met alle egards worden ontvangen: van een bezoek aan premier Rutte op het Binnenhof tot aan een diner met het Koningspaar te paleis Noordeinde. Het bezoek vindt plaats voorafgaand aan de Asia Europe Meeting (ASEM) in Brussel en staat in het teken van ‘de goede bilaterale en economische betrekkingen tussen Nederland en China’. Speciale aandacht is er voor samenwerking op het gebied van high-tech innovation.

Dat klinkt fraai allemaal, maar zullen ze het tijdens de lunches, rondleidingen en soupers ook over de schaduwzijde hebben van China’s toenemende macht, en vooral over de innovatieve manier waarop de overheid haar eigen bevolking onderdrukt?

De Chinese autoriteiten gebruiken de regio Xinjiang, in het noordwesten van China, als enorm innovation lab om in de praktijk te testen hoe ze hun burgers zo goed mogelijk onder de duim kunnen houden. In deze regio leven voornamelijk islamitische minderheidsgroepen zoals de Oeigoeren. Omdat zij etnisch, cultureel en religieus afwijken van het ideaalbeeld van een Chinese burger, ziet de Communistische Partij hen als potentiële dreiging voor haar alomtegenwoordige macht.

Xinjiang moet een gebied worden waar totaal toezicht is op de 20 miljoen inwoners. De staat wil een dekkend systeem waarin ‘geen enkel scheurtje, blinde vlek of gaatje’ zit. Mensen worden geregistreerd en vervolgens worden al hun bewegingen gevolgd en vastgelegd. Overal hangen camera’s met gezichtsherkenning, niet alleen op straat maar ook in restaurants, moskeeën en winkels. Irisscanners worden gebruikt bij wijze van toegangsbewijs en als controle op wie zich waar bevindt. Inwoners zijn verplicht DNA af te staan, dat in een DNA-databank wordt opgeslagen. Er zijn dagelijks politiecontroles waarbij mobiele telefoons worden onderzocht of er ‘schadelijke’ informatie op staat, en inwoners moeten ook verplicht een app installeren die al hun telefoonactiviteit nauwlettend in de gaten houdt. Xinjiang is een digitale politiestaat geworden, en inwoners leven te midden van een Orwelliaanse nachtmerrie.

Niet alleen fysiek worden mensen gevolgd, ook in hun gedachten zijn ze niet vrij. Als sluitstuk van de inspanningen om iedereen volledig onder controle en in lijn met de staatsideologie te krijgen, heeft China naar schatting een miljoen mensen opgesloten in heropvoedingskampen.

Je kunt je afvragen of dit nu zo erg is voor ons, de rest van de wereld. Maar zoals het een echte proeftuin betaamt, worden de innovaties uit Xinjiang niet alleen uitgerold over heel China, maar ook over de rest van de wereld. China is al tijden actief zijn surveillancetechniek aan de man aan het brengen op internationale beurzen en andere fora wereldwijd. Omgekeerd is China ook een interessante markt voor Nederlandse technologiebedrijven.

Onze minister Kaag zal in het bijzijn van Rutte en Li Keqiang het China-Dutch Business Forum openen, met als thema ‘ Cooperation on high-tech Innovation and Sustainable Connectivity’. Daar zal ze een toespraak houden. Ik hoop dat ze bij het schrijven ervan terugdenkt aan de prachtige woorden uit haar Abel Herzberglezing. Ze riep daarbij op niet weg te kijken bij verontrustende ontwikkelingen: ‘Die stilte, de stilte van het wegkijken, is onheilspellend. Die stilte kan langzaam maar zeker aanzwellen tot collectief zwijgen. Een zwijgen dat uiteindelijk oorverdovend kan worden.’

China is al lang niet meer een wolf in schaapskleren – die heeft het land al lachend uitgetrokken. Onze regering mag niet zwijgen over de schaduwkant van Chinese high-tech innovation. Ze moet zich realiseren wat de gevolgen kunnen zijn van samenwerking op dit terrein. Ook moet ze voorkomen dat Nederlandse bedrijven met het leveren van technologie bijdragen aan de repressie in China.