Corona en psyche

Het kan niet genoeg benadrukt worden: de relatie tussen de coronacrisis en psychische klachten is complex, en betrouwbare wetenschappelijke informatie hierover zal nog lang op zich laten wachten. Iedere psychische stoornis is namelijk per definitie het gevolg van een zekere aanleg in combinatie met belastende omstandigheden. Of we de klachten dan als ‘hersenziekte’ moeten beschouwen kan betwist worden. Er is evenveel voor te zeggen dat de klachten een uiting zijn van een verstoorde balans.

Al een jaar lang worden we geconfronteerd met omstandigheden die we daarvoor nog nooit hadden meegemaakt. Het woord ‘lockdown’ kwam in het vocabulaire van vrijwel geen enkele Nederlander voor. Inmiddels weten we bijna niet beter dan dat we afstand moeten houden, mondkapjes dragen, en nog veel meer. We beginnen geleidelijk te vergeten hoe het leven voor de pandemie was, toen we onbekommerd genoten van de talloze mogelijkheden om ons met elkaar te verbinden, te ontspannen en van het leven te genieten.

En ook al weten we bijna niet beter: er echt aan gewend zijn de meesten van ons nog steeds niet. Allerlei behoeften die we hebben blijven onbevredigd, en met dat laatste woord wordt niet specifiek gerefereerd aan seks. Fysiek contact, huidhonger, intimiteit, meer dat werk. Lachen in een restaurant met vrienden, elkaar aanstoten omdat het bij de sfeer past. Een knuffel als begroeting en bij het afscheid.

De meeste mensen zijn behoorlijk flexibel, en ook taai. Wij zijn een diersoort die zich buitengewoon goed kan aanpassen aan uiteenlopende omstandigheden. Wat zich nu begint te wreken is de duur van de abnormale belasting. De eerste lockdown was voor de meeste mensen een makkie vergeleken bij de omstandigheden waar we nu al maanden in verkeren, en waarin er zo weinig perspectief is. In mijn werk zie ik het ook ineens steeds vaker: mensen vertellen bij een eerste gesprek over de redenen dat ze om een consult hebben gevraagd. Dat is niet zelden een complex geheel, met langlopende problemen en ook meer acute gebeurtenissen. ‘En corona natuurlijk’ is vaak het besluit van het verhaal dat ze vertellen. Als we dan inzoomen op het aandeel van die langdurige lockdown komen we eigenlijk steeds bij dezelfde conclusie uit: de mogelijkheden die mensen hebben om hun problemen zelf op te lossen zijn enorm beperkt. Dat wat ze altijd deden om zichzelf in balans te houden is niet meer mogelijk, en dat is wat ze opbreekt. Met vrienden naar het café, koken voor een grote groep familieleden, samen naar de sportschool, jezelf verwennen met een mooie nieuwe outfit: het kan allemaal niet of nauwelijks meer, en al veel te lang.

Betrouwbare cijfers kan ik niet leveren, maar er is geen enkele twijfel dat er mensen zich aanmelden voor psychologische begeleiding of behandeling die dat zonder Covid nooit zouden hebben gedaan. Is dat kleine economisch voordeeltje misschien de reden dat de beleidsmakers zich hier zo weinig rekenschap van geven?