Dat de VVD anders klinkt betekent niet dat de partij iets wil veranderen

De wereldwijde opstand naar aanleiding van de moord op George Floyd door een politieagent in de Verenigde Staten is van enorme omvang en gaat gepaard met ongekende emotie. Voor het eerst zijn bij anti-racisme demonstraties opvallend veel witte mensen aanwezig. Nu racisme niet langer iets is waar alleen mensen van kleur zich druk om maken, beseft de politiek dat het een onderwerp is dat niet langer genegeerd of ontkent kan worden. Dit verklaart de plotselinge draai van de VVD op dit vlak.

Mark Rutte die racisme in Nederland benoemt en zegt tot inzicht te zijn gekomen over Zwarte Piet na gesprekken met mensen en kleine kinderen die zich “ongelooflijk gediscrimineerd voelden” klinkt ineens heel anders dan voorheen. Rutte die onderscheid maakte tussen gewone en niet-gewone Nederlanders en die laatste groep opriep normaal te doen of op te rotten op nationale TV. Die de vreedzame actiegroep KOZP vorig jaar niet eens wilde ontvangen voor een gesprek nadat zij met veel geweld aangevallen waren.

Ook Klaas Dijkhoff heeft ineens het licht gezien en besluit zich onmiddellijk in het debat te mengen met zijn uitspraak “ik mengde me er eerst weinig in de discussie, als je het wel deed kreeg je meteen van alles over je heen en dacht ik ‘laat maar’. Die tijd van ‘laat maar’ is voorbij. We hebben als politici ook een rol te pakken in dit debat.” Maar hij deed er nog een schepje bovenop door via boekenwebsite GoodReads te laten weten dat hij ‘De ondergrondse spoorweg’ van Colson Whitehead, een roman over de diepe wortels van racisme en de slavernijgeschiedenis van de Verenigde Staten ging lezen. Een sterk staaltje partijpolitiek van de VVD, waarbij op de huidige emotie wordt ingespeeld met deze mooie, geregisseerde woorden.

Dat Mark Rutte zelf nog moet wennen aan de recente draai van zijn partij was duidelijk te merken in het Kamerdebat afgelopen donderdag. Toen DENK-Kamerlid Tunahan Kuzu hem vroeg waarom hij het niet over institutioneel racisme wilde hebben zag je hem duidelijk spartelen “omdat ik het racisme debat, oh nee het is geen debat, iedereen is daarop tegen die bij zijn volle verstand is.”

Dat racisme in de Kamer als discussiepunt is geframed, is iets waar de VVD zelf medeverantwoordelijk voor is, dus niet gek dat Rutte zich hier verspreekt. Ook opvallend is dat hij racisme continue koppelt aan het volle verstand. Zegt hij hiermee dat hij in het verleden toen hij racistische uitspraken deed niet bij zijn volle verstand was?

VVD’ers die bewust worden van hun blinde vlekken en zichzelf actief onderwijzen op het gebied van racisme. Als iets te mooi lijkt om waar te zijn is dat in de politiek ook zo. Wat zien we hier gebeuren? De groep die nu in opstand komt wil structurele verandering op het niveau van onderwijs, politie en justitie, de banen- en huizenmarkt. Ofwel: deze groep eist dat institutioneel racisme aangepakt wordt en dat is de VVD niet van plan. Het gaat de partij niet om de wensen van deze groep, maar om de grotere groep ‘de stille meerderheid’ die steeds meer steun laat zien voor de kleine groep die in opstand komt tegen racisme.

Zie daar de reden van de zogenaamde verbindende woorden. ‘De stille meerderheid’ let minder op concrete verandering omdat het ze persoonlijk niet altijd direct raakt en ze vaak nog niet volledig op de hoogte zijn van hoe institutioneel racisme werkt en dat wil de VVD graag zo houden. De premier, die zelf heel goed weet wat institutioneel racisme is, zegt het gesprek niet met die woorden te willen voeren omdat het merendeel van de mensen het dan niet meer zou snappen. Het moet duidelijk zijn volgens de premier, maar duidelijk is niet hetzelfde als onjuist of onvolledig. Als mensen niet begrijpen wat institutioneel racisme is, is het dan niet juist de taak van de leider van een land om het uit te leggen?

Maar dit is natuurlijk tactiek: door racisme niet institutioneel te noemen blijft het idee in stand dat racisme om incidenten gaat en hoeft de VVD geen verantwoordelijkheid te nemen voor het beleid dat het zelf gemaakt heeft en mensen van kleur op allerlei gebieden benadeelt. Taal is nooit neutraal en in de politiek uiterst zorgvuldig gekozen. Daarom kiest de premier ervoor te spreken over mensen die discriminatie ‘ervaren’ of ‘het gevoel hebben’ gediscrimineerd te worden. Hij zegt niet: het systeem in Nederland discrimineert, maar hij legt de verantwoordelijkheid bij de individu die benadeeld wordt.

En zo komen we bij de oplossing die de VVD voor zich ziet: de eigen verantwoordelijkheid. De partij kiest ervoor racisme te reduceren tot een simpel onderwerp dat zich incidenteel en op persoonlijk niveau afspeelt zodat niets veranderd hoeft te worden aan hun beleid en wint het aan sympathie van ‘de stille meerderheid’ omdat op de oppervlakte lijkt alsof de partij zich bekommert om het lot van mensen die benadeeld worden.

Dus kiezers die bij hun volle verstand zijn moeten dit jaar kiezen voor een partij die beleid wil aanpassen, zodat racisme inderdaad incidenteel wordt en niet institutioneel blijft.