Dat nooit meer en ook nu niet

Al jaren wordt op elke Bevrijdingsdag geroepen en geschreven: ‘Dat nooit meer!’ Er wordt gerefereerd aan de Tweede Wereldoorlog en inderdaad, van Links tot Rechts zou men deze oorlog niet nog een keer willen meemaken. De uitroep Dat Nooit Meer! heeft zowel een waarschuwend als een bezwerend karakter. Of men neemt zich voor: ‘Dat zal ons geen tweede keer overkomen!’. Laten we dat hopen, maar volledig zeker is dat niet. Daarom zou ik het Dat Nooit Meer! willen uitbreiden naar Nooit meer een maatschappelijke toestand zoals in Duitsland in de jaren ’30, die geleid heeft tot de staatsgreep van extreemrechts.

Hoe was die toestand?
Er was armoede, er was een grote kloof tussen rijk en arm, er was een besluiteloze en weinig daadkrachtige regering en mede als gevolg daarvan heerste bij grote delen van de bevolking onvrede en onrust. Dat uitte zich in een groot wantrouwen naar politici, naar de overheid in het algemeen, naar de wetenschap en naar de media. Dit wantrouwen werd nog eens versterkt door opkomende extreemrechtse partijen waaronder de meest extreme, de NSDAP, de nazipartij. Deze partij behaalde bij de verkiezingen in 1930 reeds 18,2 procent van de stemmen.

Omdat de onzekere toestand aanbleef en de overvloed van partijen en partijtjes niet leidde tot een stabiele democratie noch tot een positief beleid, steeg het percentage van stemmen voor de NSDAP bij de verkiezingen in 1932 al naar 37,3 procent. In het parlement kreeg de partij een zekere macht, mede door het feit dat veel mensen, wantrouwend als ze waren, helemaal niet meer gingen stemmen.

De zieke toestand van een visieloze overheid en een wantrouwende, zich machteloos voelende bevolking leidde enerzijds stap voor stap naar de roep om een Sterke Man bij een groot deel van de bevolking en anderzijds naar een nog grotere politieke onverschilligheid bij een ander groot deel. Mede doordat velen zich onthielden om te stemmen en de felle verkiezingscampagne van de NSDAP kwam deze partij in 1933 al op 43,9 procent van het aantal uitgebrachte stemmen. Die uitslag was genoeg voor Hitler om een staatsgreep te plegen en dictator te worden. Alle andere partijen werden verboden, Oostenrijk en Tsjechië werden geannexeerd. Toen Engeland en Frankrijk, destijds de Europese machthebbers, daar slap op reageerden, viel Hitler eind 1939 Polen binnen. Het was het begin van zes jaar van dood en verderf.

Zou dit nu ook kunnen gebeuren? Ik denk het niet, maar het is niet onmogelijk. In tegenstelling tot 1939 is er nu een sterk verenigd Europa dat niet zal toestaan dat een land, in dit geval Rusland, andere landen gaat annexeren. Aan de andere kant is er sprake van een snelle groei van extreemrechtse bewegingen in Nederland, België, Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk, Italië, Hongarije, Polen en Roemenië. Ook in de VS (Trump en zijn Make America Great Again beweging) zien we zorgwekkende ontwikkelingen.

Deze extreemrechtse bewegingen maken zich op om bij de verkiezingen voor het Europarlement op 6 juni hoge verkiezingswinst te behalen. Een meerderheid zal het zeker nog niet worden, maar dat zal ook afhangen van het percentage aan niet-stemmers. Ik zou daarom iedereen willen oproepen om op 6 juni in ieder geval te gaan stemmen en dan graag op een democratische partij van welke snit dan ook, want de dominantie van extreemrechts, Dat Nooit Meer.