De aanhoudende kolonisatie van Palestijnen en de oorsprong van geweld

Toen op 7 oktober 2023 Hamas Israël aanviel verraste dat de hele wereld. Misschien zou de verrassing niet zo groot zijn geweest als de situatie tussen Israël en Palestina vanaf het begin als gelijk een oorlog zou zijn aangeduid. ‘Conflict’ is een zwaar understatement. We hebben het namelijk niet over zoiets als een verschil van mening op de werkvloer, maar over kolonisatie van Palestina. Dat gebied is verdeeld in twee werelden, namelijk de wereld van gekoloniseerden  - met een gebrek aan bestaansmiddelen en basisvoorzieningen - en de wereld van bezetters die niets tekortkomen. De scheiding tussen deze twee werelden wordt bewaakt door militairen en politieagenten, die ervoor moeten zorgen dat de gekoloniseerden uit de wereld van de bezetters blijven.

De aanval van Hamas en de wijze waarop die heeft plaatsgevonden (gijzelingen, doden) is ten zeerste af te keuren. Toch komt zo een uitbarsting van geweld niet uit de lucht vallen. Mensenrechtenorganisaties rapporteren al jarenlang dat militairen en politieagenten grove mensenschendingen plegen. Niet alleen volwassenen zijn daarvan het slachtoffer. Er is ook sprake van aanhoudend geweld tegen en misbruik van Palestijnse kinderen die worden vastgehouden door militairen. Op videobeelden is regelmatig te zien hoe de Palestijnen als vee worden behandeld.  Een recent beeld dat is blijven hangen toont Israëlische soldaten die inslaan op de begrafenisstoet van de doodgeschoten Palestijns-Amerikaanse journalist Shireen Abu Akleh. Ook is bekend dat de ultranationalistische regering van Benjamin Netanyahu tegen alle afspraken in Palestijns gebied annexeert door joodse kolonisten de vrije hand te laten om er hun illegale nederzettingen te vestigen. Palestijnen raken alles kwijt en hebben geen toekomst. Toch zien we hier dat het Westen decennialang de ogen sluit voor de onderdrukking van Palestijnen. En dat geldt ook voor de Arabische wereld. 

Wat is het effect van deze kolonisatie? Frantz Fanon betoogt in zijn boek De verworpenen der aarde dat geweld, zowel fysiek als psychologisch, inherent is aan kolonialisme. Het kolonialisme ontmenselijkt zowel de gekoloniseerde als de kolonisator, wat leidt tot een cyclus van geweld. Fanon legt uit dat het kolonialisme de gekoloniseerde mensen hun identiteit en eigenwaarde ontneemt, waardoor er een gevoel van minderwaardigheid, haat en zelfhaat ontstaat. Daarom is het proces van dekolonisatie de enige manier voor deze mensen om hun menselijkheid en waardigheid terug te krijgen. In het perspectief van Fanon is het gebruik van geweld daarbij het middel om de menselijkheid en waardigheid te herwinnen. Zo bezien is het geweld van Hamas geen verrassing.

Media en politiek vragen zich echter niet af waarom maar hoe het heeft kunnen gebeuren dat Hamas de beschikking had over militair materieel. Hamas moet wel zijn geholpen door een bondgenoot, betogen ze. Dat getuigt van een beperkte optiek want Hamas is onderdeel van een wereldwijd netwerk van verzets- of terreurgroepen.

Het optreden van beide partijen is overigens laakbaar. Palestijnen hun basisrechten onthouden of vanuit de lucht bombarderen heeft hetzelfde effect op de burgerbevolking als wat Hamas doet. Het verzet van de Palestijnen is niet verwonderlijk, zoals Fanon betoogde. Het verlangen naar dekolonisatie en vrijheid heeft regelmatig hele continenten op zijn grondvesten doen schudden. 

Na de aanval van Hamas op Israël sprak demissionair minister-president Mark Rutte vrijwel meteen zijn steun uit aan Israël. Nederland kon uit zijn mond weer de Westerse mantra horen, dat de staat Israël het recht heeft om zich te verdedigen. En waarom zouden de Palestijnen dat recht op zelfverdediging dan niet hebben? De Israëlische tegenaanval is niet gericht op Hamas, maar op de gehele Palestijnse bevolking. Daarbij worden internationaal erkende mensenrechten op alle mogelijke manieren door Israël geschonden, alleen al door in Gaza gas, elektriciteit en water en wegen af te sluiten of plat te bombarderen. Ook in deze etappe van de oorlog zullen Palestijnen weer de grootste slachtoffers zijn.

Wat betreft de thuissituatie: het is bizar dat premier Rutte, die zegt het afgelopen jaar bezig te zijn geweest om het eigen koloniaal verleden onder ogen te zien, niet begrijpt dat hij met zijn steunbetuiging aan Israël een hedendaagse kolonialistisch regime ondersteunt. Hij mag misschien het geweld veroordelen, maar de achterliggende oorzaak van dat geweld helpt hij ondertussen wel in stand te houden.