De beschavingsbeurs is geopend en onze waardigheid staat in de uitverkoop

De beschavingsbeurs is geopend en de morele inflatie bereikt recordhoogte. Laat ik met de deur in huis vallen: ik ben kwaad. Mijn laatste artikel over het beschermen van abortusrecht is mijn minst gelezen stuk ooit — blijkbaar zijn vrouwenrechten alleen interessant, als het een stok is om een andere kwetsbare groep mee te slaan. Abortus in de grondwet zetten, kun je transvrouwen niet mee in een kwaad daglicht zetten zonder enig bewijs, maar met geruchten over kleedkamers en toiletten wel. Als we buitenlanders of moslims niet de schuld kunnen geven, zijn vrouwenrechten of lhbti-rechten kennelijk niet interessant genoeg op zichzelf.

Abortusrecht verdedigen is pas nieuwswaardig als het als wapen kan dienen — tegen de verkeerde vrouw, de verkeerde religie, de verkeerde identiteit. Rechten worden pas interessant als ze iemand kunnen uitsluiten. Dat is de nieuwe moraal van de beschaving: niet solidariteit, maar opportunisme. We hebben dertien jaar Rutte gehad, en ook hij zag geen enkele noodzaak om het recht op abortus in de grondwet te verankeren — terwijl Macron dat in Frankrijk wél deed. Kennelijk zijn vrouwenrechten pas belangrijk als het politiek rendement oplevert.

Zijn jouw rechten wel winstgevend genoeg?
In een neoliberale economie zijn mensenrechten geen principe, maar een productcategorie. Wat geen rendement oplevert, verdwijnt uit het assortiment. Rechten lijken universeel in dit systeem, maar zijn in praktijk verhandelbaar. Zolang ze kapitaal en macht niet bedreigen, gelden ze — maar zodra ze winst in de weg zitten, verdwijnen ze van het menu. De asielzoeker die daadwerkelijk de taal leert, kost ons geld, dus daar starten we wel een hetze tegen. Grensbewaking tegen die asielzoekers levert echter de wapenindustrie weer geld op. Kinderen uit Gaza opvangen, bedreigt de banden met Israël. Rechten gelden zolang ze renderen — niet zolang ze rechtvaardig zijn.

Homo’s beschermen tegen moslims is goedkoop moralisme; bij Orbán kost het geld, dus zwijgen we. Dan gaan niet VVD-secretaris Paul of iemand van de PVV naar de Pride in Hongarije. Expats nemen meer woningen in dan asielzoekers, maar zij passen in het verhaal van winst en status. Dus hoor je Mona Keijzer dat expats veel minder belasting betalen en Nederlandse burgers daadwerkelijk de huizenmarkt uitprijzen. Expats hoeven niet te integreren; geld is een vrijbrief. We staan er niet bij stil, dat een expat een arbeidsmigrant met geld is. Hij migreert niet uit nood, maar namens kapitaal. Zijn paspoort is zijn beleggingsbewijs.

Neem de benen als je steelt van de armen
Ook staan we er niet bij stil dat de arbeidsmigrant exact hetzelfde als een gastarbeider. Dat we wel hun arbeid willen, maar niet de mensen. Hoe durf jij je op te stellen als iemand die zich nooit welkom heeft gevoeld? Wees blij dat jij onze rotklusjes mocht opknappen, waar wij onszelf te goed voor voelden. Wij hebben namelijk recht op beter werk, maar wees dankbaar dat wij jullie deze kans gunden. De kansen waar wijzelf ons te goed voor voelden.

Dat is waarom de arbeidsmigrant in de Round-Up rondbanjert. Voor 'onze eigen mensen' hadden we de situatie wel verbeterd, maar hij is niet 'een van ons.' Dus mag jij letterlijk de kanker krijgen — dat is de onbeschaamde eerlijkheid van een economie die mensen verbruikt alsof ze wegwerpproducten zijn. Had hij maar geld moeten hebben zoals die expat. Ondanks dat arbeidsmigranten ons meer geld opleveren, ga je dit niet terugzien in waardering. Die waardering krijg je alleen, als je vanaf het begin af aan geld had. Sterker nog, zorg dat je niet ziek wordt. Als jij op straat belandt, maken we jou het probleem. Dan ben jij degene die overlast veroorzaakt. Wij hebben jou beroofd van jouw gezondheid voor winst, en geven je nog een trap na ook, zoals we deden bij de gastarbeiders, wier arbeid alleen welkom was.

Wat iets kost is verdacht
De asielzoeker die daadwerkelijk de taal leert, kost ons geld, dus daar starten we wel een hetze tegen. Abortus in de grondwet zetten zorgt misschien dat Victor Orban en Steve Bannon ons niet aardig vinden. Kinderen uit Gaza opvangen, bedreigt de wapenindustrie. Kom niet aan kapitaal! Zolang rechten winst opleveren, verdedigen we ze. Zodra ze kosten, verloochenen we ze. Daarom is klimaatbeleid niet gunstig, want jouw stukje planeet is goud waard. Klopt, omdat hij onbetaalbaar is, en daarom is het misdadig dat de rijken onze planeet verpatsen. En niet alleen jouw planeet, maar ook die van de generaties daarna, die haar mogelijk nooit met eigen ogen mogen waarnemen.

We leven in een morele marktlogica waarin empathie pas uitbetaald wordt als ze in de pas loopt met de macht. Het neoliberalisme heeft niet alleen onze publieke sector uitgekleed, maar ook ons morele vocabulaire. We spreken over “kansen” en “verdienste” alsof rechtvaardigheid iets is dat je moet afbetalen. Mensenrechten worden behandeld als aandelen, op het moment dat de markt onder druk staat, verkopen we ze, om er nog winst op te maken. En dit zou ons veel kwader moeten maken, dan welk migratiesaldo dan ook.

Rechten zijn rechten en geen voorrechten
Rechten zijn geen gunst, geen ruilmiddel, geen luxeproduct. Ze horen niet te schommelen met de beurskoers of het humeur van Orbán. De mensen die onze rivieren en bodem vergiftigen, vergiftigen ook ons brein, zodat we niet het kapitaal aansprakelijk houden. Want ze weten dat als wij als burgers eenmaal organiseren, dat er een vuist gemaakt kan worden. Dat we een wereld kunnen maken, waar het niet uitmaakt of jij zwart, wit, vrouw, trans, homo of wat dan ook bent.

Mannen als Musk, Bezos, Bannon, Farage, Wilders en Wybren van Haga haten het om aangesproken te worden op hun karakter. Dus proberen ze ons te verdelen — op de kleur van onze huid, in welke god wij wel of niet geloven, wat er tussen onze benen zit, of van wie we houden. En als je dat benoemt, geven ze woke de schuld — omdat juist woke aankaart dat deze heren wél kleur zien. Al is het maar omdat xenofobie winstgevend is: elk toekomstig hek, muur, of wapenfabriek langs de landsgrenzen draait op angst. Zo wordt alles omgedraaid — zij met al hun miljoenen zouden ineens de underdog zijn, die het establishment ter verantwoording roept.

En mensen zoals ik op bijstandsniveau, die durven kritiek te uiten op hun wangedrag, zouden de oppermachtige elite zijn. Dus ja, ik ben kwaad. Omdat waardigheid niet te koop hoort te zijn — niet aan macht, niet aan geld, en zeker niet aan lafheid. Want een samenleving die haar rechtvaardigheid op de markt brengt, heeft haar beschaving al verloren voordat de veiling is begonnen. De beschavingsbeurs is geopend — en alles staat te koop.