De Bijbel of het Volk: twee smaken van uitsluiting

De SGP beroept zich op de Bijbel: God boven de mens, man boven vrouw, ouder boven kind, gelovige boven ongelovige.  Extreemrechts beroept zich op ‘het volk’: autochtoon boven allochtoon, hetero boven lhbtiq+, westers boven niet-westers.

Ideologisch gezien lijken ze ver van elkaar te staan, maar als het om uitsluiting gaat, marcheren ze synchroon. Allebei verdedigen ze een streng geordende wereld waarin ieder zijn of haar plek moet kennen.

Bij de SGP is dat de vrouw die niet spreekt in de kerk, geen lijsttrekker mag zijn, zich ondergeschikt opstelt. Bij extreemrechts is het de migrant, de trans persoon, de ‘linkse elite’ die de mond moet houden. Autonomie is een bedreiging. Gelijkwaardigheid voelt als chaos. En dus wordt er een beroep gedaan op iets hogers: de Bijbel, de traditie, de nationale identiteit. Wat het ook is, het dient hetzelfde doel: controle.

Wie zich beroept op een goddelijke of etnische orde, verklaart zichzelf boven de wet, boven het debat, boven de ander.

De SGP kiest ervoor om de Bijbel niet te lezen als een historisch gegroeid, veelstemmig verhaal, maar als een star wetboek dat altijd en overal letterlijk moet gelden. Dat is hun goed recht. Maar laten we dan ook benoemen wat dat betekent: een bewuste keuze voor een samenleving waarin vrouwen structureel geen gelijke plaats krijgen. En wie dat standpunt bekritiseert, krijgt vaak de les gelezen: wees empathisch, verdiep je in hun wereldbeeld, toon respect voor hun overtuiging.

Maar waarom ligt de verantwoordelijkheid voor die empathie altijd bij degene die uitgesloten wordt? Waarom moet de vrouw zich eindeloos verdiepen in het systeem dat haar klein houdt? Waarom moet de criticus zich omzichtig opstellen, terwijl de ander zijn wereldbeeld niet ter discussie stelt?

Ik vind het beangstigend dat een partij als de SGP, die zich netjes presenteert en zichzelf beschouwt als moreel kompas, in de kern dezelfde uitsluitingsmechanismen hanteert als bewegingen aan de uiterste rechterflank. Ze verschillen in toon, maar niet in intentie: beide bepalen wie erbij mag horen en wie moet zwijgen.

En dat raakt me. Want het betekent dat vrouwenrechten, mensenrechten, autonomie – al die verworvenheden – nog steeds op losse schroeven staan zodra iemand zich beroept op een ‘hogere orde’. En daar voel ik boosheid over. Niet alleen vanwege de inhoud, maar ook vanwege de lafheid die erachter schuilt. Angst voor verlies van macht wordt verpakt als religieuze trouw of nationale trots.

Ik geloof in mensen, in een samenleving die niet gebaseerd is op orde, maar op gelijkwaardigheid. Waar niemand zijn of haar plek hoeft te verdienen door zich klein te houden. Waar verschil geen bedreiging is, maar een kans.

Of uitsluiting nu klinkt in een psalm of in een agressieve tweet, het blijft uitsluiting, verpakt als overtuiging, als religie, als ideologie. En daar moeten we niet beleefd mee omgaan. Daar moeten we iets tegenover zetten wat sterker is dan angst: een radicaal NEE.