De coalitie en de psychologie van goed nieuws

Was het slim dat het kabinet eerst het 'zoet' presenteerde van de Voorjaarsnota, en het pas later over het 'zuur' wilde hebben? Die vraag kwam aan de orde in de podcast de Spindoctors, met Julia Wouters en Raymond Mens. Er werden verschillende overwegingen gegeven en daar wil ik vanuit mijn expertise iets aan toevoegen.

Maar eerst moeten we onderscheid maken tussen effecten op geheugen/herinnering en op beoordeling. Als het gaat om geheugen, is er zowel een primacy- als een recency-effect: mensen onthouden de eerste en de laatste informatie beter dan informatie in het midden.

Beoordeling en beeldvorming worden vooral beïnvloed door primacy: de informatie die je als eerste krijgt, werkt als een kapstok waar je verdere informatie aan ophangt, het kleurt de interpretatie daarvan. Een klassiek experiment van Solomon Asch in 1946 toonde dit aan door deelnemers een lijstje eigenschappen van een persoon te geven. De ene groep deelnemers kreeg het lijstje: intelligent, ijverig, impulsief, koppig, jaloers; de andere groep kreeg dezelfde eigenschappen in omgekeerde volgorde. De eerste groep had een positiever beeld. Dit is ook de basis van framing: de eerste informatie die je krijgt werkt als een frame (raamwerk) waarbinnen de rest wordt ingevoegd.

Als het gaat om dit kabinet, denk ik alleen dat dit verschijnsel niet zo'n grote rol speelt, omdat we al een beeld hadden van de coalitie voordat ze met de Voorjaarsnota kwamen. Mensen die al een positief beeld hadden, zullen de informatie over de voorjaarsnota anders interpreteren dan degenen met een negatief beeld. Dat effect zal veel sterker zijn dan het effect van de volgorde zoet-zuur.

Maar er is nog een derde aspect waar niemand het over heeft gehad: emotie. Het 'zoet' roept natuurlijk meer positieve gevoelens op (in elk geval bij de achterban van de coalitiepartijen, voor wie het bedoeld was) dan het zuur. Is het dan goed om met het positieve te beginnen? Juist niet denk ik, omdat onzekerheid emoties intensiveert. Dat geldt zowel voor negatieve emoties (bijvoorbeeld als je ongerust bent over een ziekte of over een geliefde en nog geen duidelijkheid hebt) als positieve (bijvoorbeeld een beginnende relatie waarvan je nog niet weet of het iets wordt). (Hoe dit precies komt is heel fascinerend, en ook de paradoxale gevolgen ervan; briljant in kaart gebracht door met name Tim Wilson, ik heb het beschreven in Mijn ego heeft altijd gelijk.)

Door eerst het zoet te presenteren en niet in te gaan op vragen over het zuur ('wie gaat dit betalen'), bleven mensen in het ongewisse, en dat intensiveert de negatieve emoties daarover. Ik zou dat dus niet zo hebben gedaan. Maar goed, ik zou nog wel meer dingen anders hebben gedaan dan deze coalitie 😄.