De echte appeasement betreft Trump, niet Poetin

In veel Europese hoofdsteden groeit de bezorgdheid over de internationale veiligheid. De roep om hogere defensie-uitgaven klinkt luider dan ooit, met voorstellen om de NAVO-norm op te trekken naar 3,5 tot zelfs 5 procent van het bbp. De belangrijkste rechtvaardiging? De dreiging uit Rusland. De Russische expansiedrift zou ons dwingen tot militaire paraatheid, willen we niet opnieuw de fout maken van de appeasementpolitiek uit de jaren dertig. Toch lijkt deze historische vergelijking steeds vaker een rookgordijn te zijn. Want als we ergens tekenen van appeasement zien, dan is het in onze omgang met de Verenigde Staten onder Donald Trump.

Laat er geen misverstand over bestaan: de dreiging vanuit Rusland is reëel. De aanval op Oekraïne is een duidelijke schending van het internationaal recht, en de EU heeft terecht stevig gereageerd met sancties, militaire steun en diplomatieke isolatie van het Kremlin. De Russische expansie loopt echter al jaren stuk op Oekraïense weerstand, zonder dat NAVO-troepen zelf vechten. Europa is weerbaar, verenigd en voorbereid.

Wat wel opvalt, is hoezeer Europa weigert dezelfde morele helderheid toe te passen op de Verenigde Staten. In Trumps tweede termijn zien we de dictatoriale trekken alleen maar verder ontsporen. Inmiddels heeft zijn regering massaal migranten gedeporteerd zonder juridische bescherming, is de nationale garde ingezet tegen demonstranten in Los Angeles toen de situatie al onder controle was, zijn de spanningen met Iran flink geëscaleerd en heeft Trump onvoorwaardelijke steun uitgesproken aan de etnische zuivering van Gaza. En dat zijn slechts een aantal voorbeelden. Dit is geen gewone politieke koerswijziging. Dit is democratische erosie. Opkomend fascisme, als dat het niet al is. Toch blijft de Europese reactie beperkt tot bezorgde statements en beleefde diplomatie. We blijven handelen, samenwerken en elkaar bezoeken.

Alsof er niets aan de hand is.

De ironie is dat we precies dezelfde fout maken als in de jaren dertig. Ook toen werd Rusland als de grootste bedreiging gezien. De angst voor Sovjet-expansie overschaduwde het groeiende gevaar van het fascisme. Sommige leden van de Britse oppositie stelden zelfs dat appeasement een reactie was op de Russische dreiging; dat de Britse regering had meegewerkt aan de Duitse herbewapening "uit haat jegens Rusland." Ondertussen werd de echte dreiging niet herkend omdat die van binnenuit kwam. Nazi-Duitsland werd voor de oorlog door veel Westerse landen nog gezien als een legitieme partner, ondanks het openlijk antisemitische beleid, de vervolging van politieke tegenstanders en het onderdrukken van de pers. Westerse regeringen onderhielden diplomatieke betrekkingen met het Duitse regime en bleven handel drijven. Nederlandse bedrijven als DAF, Philips en Fokker leverden materieel voor de Duitse oorlogsmachine. Ook in andere Europese landen bestonden nauwe diplomatieke en economische banden met Duitsland. Zelfs de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn gingen gewoon door, met deelname van tientallen democratische staten, ondanks de duidelijke signalen van het totalitaire en racistische karakter van het nazi-regime.

Vandaag zien we iets vergelijkbaars. Rusland wordt terecht kritisch benaderd, maar de VS blijft een bondgenoot die we ondanks ideologische verschillen liever te vriend houden. Europese leiders blijven de hand schudden van Trump en zijn medestanders. Europese bedrijven blijven materieel leveren dat voor politieke repressie en mensenrechtenschendingen wordt ingezet. Onze morele verontwaardiging is blijkbaar selectief. En dat ís appeasement: niet alleen het zwijgen uit angst voor conflict, maar vooral het zwijgen uit economisch belang, loyaliteit en gemakzucht.

De geschiedenis herhaalt zich nooit precies, maar ze biedt patronen. Als Europa werkelijk wil opkomen voor democratie, rechtsorde en mensenrechten, dan moet het ook durven kijken naar Washington. De echte test van onze democratische weerbaarheid ligt niet in hoeveel we investeren in tanks en straaljagers, maar in de politieke moed om ook de machtigste bondgenoten de spiegel voor te houden.