De Europese roadshow van CPAC deed niet voor niets Polen aan deze week

CPAC's roadshow door Europa laat de kristallisatie zien van een onliberale wereld die Amerikaanse middelen koppelt aan Europese grieven. Het negeren van het fenomeen als een politiek spektakel dreigt het vermogen om verkiezingsuitslagen te beïnvloeden en uiteindelijk het EU-beleid vorm te geven te onderschatten. Het is de hoogste tijd voor een op waarden gebaseerde en zeer zichtbare democratische reactie.

Deze week riep de American Conservative Union (ACU), de Amerikaanse organisatie achter de Conservative Political Action Conference (CPAC), een inaugurele bijeenkomst bijeen van extreemrechtse figuren in Polen, net buiten Rzeszów, een electoraal hart voor de Wet en Rechtvaardigheid (PiS) partij van het land. De timing kon niet tactischer zijn: precies tussen de eerste en tweede ronde van de Poolse presidentsverkiezingen, waarin de door PiS gesteunde historicus Karol Nawrocki zal proberen het presidentschap voor de partij te heroveren.

Met een media-vriendelijke achtergrond en high-profile Amerikaanse en Poolse sprekers - zoals minister van Binnenlandse Zaken Kristi Noem, ACU voorzitter Matt Schlapp, aftredend president Andrzej Duda en oud-premier Mateusz Morawieck - kan CPAC Polen Nawrocki helpen kiezers te bereiken die extreemrechts steunden, kandidaten uit de eerste ronde Sławomir Mentzen (Confederatie) en Grzegorz Braun (The Crown) uitschakelden en hem uiteindelijk naar een overwinning in de tweede ronde stuwen tegen zijn liberale tegenstander, Rafał Trzaskowski.

De roadshow zal daarna naar Boedapest gaan voor de vierde editie van CPAC Hongarije, onder de noemer “The Age of Patriots is Here!” - waarmee wordt benadrukt dat dit de eerste keer is dat de bijeenkomst plaatsvindt sinds de vorming van de groep Patriots for Europe in het Europees Parlement en de herverkiezing van de Amerikaanse president Donald J. Trump. Onder leiding van de Hongaarse premier Viktor Orbán van Fidesz is de bijeenkomst in Boedapest uitgegroeid tot een volwaardige conferentie die Amerikaanse conservatieven en extreemrechtse figuren in contact brengt met Europese soevereinisten - van Vox in Spanje tot de Vrijheidspartij in Oostenrijk - en met gelijkgestemde politici en commentatoren van over de hele wereld. In tegenstelling tot de zusterconferentie in Rzeszów, die tactisch en verkiezingsgericht was, is het evenement in Boedapest een belangrijke buitenpost van de ACU geworden en speelt het nu een strategische rol op lange termijn om een “onliberaal succesverhaal” te tonen aan een trans-Atlantisch publiek.

Op beide conferenties zijn er gedeelde, transversale verhalen. De ene na de andere spreker hamert op nationale soevereiniteit, terwijl hij de EU en de “Brusselse instellingen” beschimpt voor hun overmatige bureaucratie. Het thema cultuuroorlog dat de agenda van extreemrechts voedt - zoals de strijd tegen “genderideologie”, “wokeness”, immigratie en voor traditionele, christelijke waarden, het gezin en de natie - komt ook veelvuldig aan bod en zorgt voor een verenigende taal die beleidsverschillen tussen de deelnemers overbrugt. CPAC beschouwt deze ideologische afstemming - niet institutionele affiliatie - als de basis voor samenwerking tussen gelijkgestemde actoren binnen Europese partijfamilies zoals de Patriots of de European Conservatives and Reformists.

Afgezien van de slogans hebben de bijeenkomsten ook een concreet machtsargument. Op de korte termijn, als Polen volgende week een door PiS gesteunde president kiest, zal de door Donald Tusk geleide coalitieregering van de Burgercoalitie vrijwel zeker falen in haar inspanningen voor herdemocratisering. Onder het aanhoudende veto van een nieuwe president zou het onvermogen van de regeringspartijen om hun mandaat voor 2023 waar te maken wel eens de terugkeer van PiS in de regering kunnen inluiden. Een Polen onder leiding van PiS zou zich bij Hongarije voegen als vetospeler in toekomstige pogingen om de Europese instellingen en een democratische Unie te versterken. Het soevereinistische netwerk zou zich dan richten op de Tsjechische parlementsverkiezingen van oktober en de herovering van het ambt door Andrej Babis, voordat het zich achter Viktor Orban schaart in 2026 en de National Rally bij de Franse presidentsverkiezingen, die al aan de horizon opdoemen.

Het standpunt van veel commentatoren is dat CPAC nog steeds een randbijeenkomst van ultranationalisten is, die geen risico vormt voor onze politieke systemen. Maar de realiteit is dat deze “MAGA roadshow” nu een plek is voor onofficiële partijdiplomatie en verandert in een soft power hefboom die duurzame verbindingen opbouwt tussen politieke elites en de denktanks en organisaties binnen hun kringen. De professioneel geproduceerde, social media-klare visuals en emotioneel geladen boodschappen zijn een mix van beleidsbeïnvloeding en entertainment, en helpen de deelnemende partijen nieuwe kiezers te bereiken. Met Donald Trump terug in het Witte Huis heeft CPAC nu meer momentum dan ooit om zowel de banden als de zichtbaarheid te stimuleren - ondanks de chaotische eerste maanden van de president en zijn oorlogszuchtige acties en retoriek ten opzichte van de EU.

In vergelijking daarmee heeft de trans-Atlantische mainstream geen antwoord van hetzelfde spektakel en dezelfde schaal. Democratische, centristische actoren vertrouwen op fora op hoog niveau, zoals de Veiligheidsconferentie in München en diverse andere denktankconferenties, voor uitwisselingen die geen weerklank vinden bij een breder electoraat. Tenzij de democratische krachten een vergelijkbaar aantrekkelijk platform en ondersteunend netwerk creëren, zullen ze blijven strijden in een asymmetrische informatiestrijd.

Om deze strijd te winnen, moeten de democratische spelers tegelijk de kwesties van infrastructuur, verhaal en identiteit aanpakken. Ze moeten de grensoverschrijdende infrastructuur van democratisch gezinde figuren versterken (niet alleen politici maar ook lokale verslaggevers, factcheckers, burgereducatoren, ondernemers) en samen een toonaangevend podium creëren om te debatteren over de toekomst van een democratische trans-Atlantische alliantie.

Ze moeten concurreren op cultuur, niet alleen op beleid, en de uitrol van podcasts, korte video's en roadshows verkennen om in nationale talen uit te leggen hoe een sterke trans-Atlantische alliantie en meer specifiek EU-beleid, zoals de interne markt, gezamenlijke defensieaankopen of klimaatnormen enzovoort, zich vertalen in veiligheid, banen en dagelijks gemak. En tot slot moeten ze stappen ondernemen om het patriottisme terug te winnen door te laten zien dat effectieve soevereiniteit in een geglobaliseerde wereld wordt bereikt door multilateralisme en het vaststellen van een gemeenschappelijk pad in Europa en aan de overkant van de Atlantische Oceaan - en niet door obstructie op basis van veto's, waardoor we uiteindelijk allemaal verdeeld raken en vooral kleinere landen geïsoleerd raken.

De Poolse en Hongaarse edities van CPAC zien er misschien onschuldig en marginaal uit, maar als we ze, samen met de groeiende lijst van grieven die veel burgers nu tegen onze politieke systemen hebben negeren, zal dat zeker voor problemen zorgen. Rechts wereldwijd coördineert op een ongekende schaal. Dit zou iedereen moeten verontrusten die geeft om de waarden en vrijheid die we kennen en koesteren.