De fragiele kansen op vrede in het verdeelde Midden-Oosten

Het Midden-Oosten lijkt met de mogelijke uitschakeling van zowel Hamas als Hezbollah aan de vooravond te staan van een nieuwe kans op vrede. Toch is vrede geen vanzelfsprekendheid; het blijft een fragiele droom, geboren uit de as van verwoesting en gevoed door de hoop van hen die lijden onder het voortdurende geweld. Oorlogen veroorzaken diepe wonden, maar juist in die wonden kan de kiem van een betere toekomst worden geplant. Een toekomst waarin eeuwenoude religieuze en etnische tegenstellingen plaatsmaken voor dialoog, begrip en het gezamenlijk bouwen aan een wereld waar men elkaar niet langer vreest, maar omarmt.

Toch negeert deze hoopvolle visie vaak de complexe realiteit van het Midden-Oosten. Hezbollah, opgericht in 1982, vond zijn oorsprong niet in een vacuüm. De groep werd sterk beïnvloed door de Iraanse Revolutie van 1978-1979, die de weg vrijmaakte voor de islamitische republiek onder leiding van Ayatollah Khomeini. Deze revolutie had een diepgaande impact op de sjiitische gemeenschappen in de regio, vooral in Libanon, waar Iran Hezbollah niet alleen ideologisch, maar ook financieel en militair steunde. Hierdoor konden de revolutionaire idealen van Khomeini zich verspreiden.

De macht van Hezbollah in Libanon is diep verweven met de bredere politieke problemen van het land. Libanon worstelt al decennialang met een instabiel sektarisch systeem waarin macht wordt verdeeld op basis van religieuze gemeenschappen. Dit systeem, gekenmerkt door corruptie en nepotisme, heeft geleid tot een zwakke regering waarin geen enkele factie de volledige controle heeft. Het Taif-akkoord van 1989 probeerde de verschillende religieuze groepen in balans te brengen, maar de Libanese politiek blijft uiterst fragiel. Hezbollah, met steun van Iran en in samenwerking met de sjiitische Amal-beweging, heeft een stevige greep op de regering, wat het vormen van een stabiel beleid belemmert en het benoemen van een president blokkeert, wat Libanon in een voortdurende staat van politieke verlamming houdt.

Naast deze politieke impasse heeft Libanon in feite twee legers: het officiële nationale leger onder leiding van generaal Joseph Aoun, en de militie van Hezbollah, die ondanks pogingen om zijn militaire macht te beperken, nog steeds een aanzienlijke dreiging vormt voor zowel de binnenlandse veiligheid als zijn politieke rivalen.

In de Palestijnse gebieden zien we een vergelijkbare verdeeldheid. Terwijl de Palestijnse Autoriteit de Westelijke Jordaanoever controleert, is Hamas de dominante macht in de Gazastrook. Deze interne politieke fragmentatie, gecombineerd met de invloed van externe actoren zoals Israël en andere internationale spelers, belemmert iedere poging tot onderhandelingen over een Palestijnse staat. Het is vaak onduidelijk wie precies de Palestijnen vertegenwoordigt in internationale fora, wat effectieve onderhandelingen enorm bemoeilijkt.

In zowel Libanon als de Palestijnse gebieden is de vraag naar wie de werkelijke macht in handen heeft even belangrijk als de inhoud van de onderhandelingen zelf. Zonder een duidelijke machtsstructuur is het bijna onmogelijk om duurzame politieke en economische veranderingen te realiseren. Libanon blijft verlamd door sektarische spanningen en de invloed van Hezbollah, terwijl de Palestijnse gebieden worden verscheurd door interne verdeeldheid en externe druk.

Niet alleen Libanon en de Palestijnse gebieden worden geplaagd door interne verdeeldheid; ook Israël heeft te kampen met diepe interne breuklijnen. De kloof tussen religieuze nationalisten en seculiere progressieven is een van de belangrijkste spanningen binnen de Israëlische samenleving. Net zoals Libanon een sektarisch systeem kent waarin macht wordt verdeeld tussen verschillende religieuze groepen, heeft Israël zijn eigen vorm van interne verdeeldheid. Het verschil ligt echter in het feit dat de Israëlische staatsinstellingen nog steeds functioneren, ondanks de zware druk die ze ervaren onder de huidige regering van premier Netanyahu.

Israël bevindt zich momenteel in een politieke crisis waarin extreemrechtse regeringspartijen de institutionele stabiliteit bedreigen. Ondanks de robuustheid van de Israëlische democratische instellingen staan ze onder druk door pogingen om de rechterlijke macht te verzwakken en de checks and balances uit te hollen. Een belangrijk principe dat de Israëlische staatsinstellingen bijeenhoudt, is het concept van "mamlachtiyut" (ממלכתיות), wat staat voor nationale eenheid en het overstijgen van tribale en sektarische belangen. Dit idee heeft Israël in staat gesteld om de diepe interne spanningen te overbruggen en te voorkomen dat het land ten prooi valt aan de tribale dynamieken die het in de Bijbelse tijden ten val brachten.

Toch blijft Israël kwetsbaar voor interne verdeeldheid. De opkomst van extreemrechtse partijen, die vaak gekenmerkt worden door anti-Arabische sentimenten en een harde lijn in vredesonderhandelingen, vormt een serieuze belemmering voor vrede in de regio. Deze partijen, samen met religieuze hardliners, kunnen vredesinspanningen ernstig ondermijnen, vooral in een tijd waarin Israël te maken heeft met instabiele en gewelddadige grenzen. Het voortbestaan van vrede hangt af van de bereidheid om interne spanningen te overwinnen en de fundamentele waarden van rechtvaardigheid, gelijkheid en dialoog te handhaven.

Als we naar de toekomst kijken, zien we dat vrede in het Midden-Oosten niet alleen afhankelijk is van het verslaan van groepen als Hamas en Hezbollah, maar ook van het adresseren van de interne en regionale verdeeldheden die deze conflicten voeden. Vrede zal alleen mogelijk zijn als de machtsstructuren in zowel Libanon, de Palestijnse gebieden als Israël hervormd worden en er een bredere bereidheid ontstaat om naar dialoog en compromis te streven. Alleen dan kan de regio eindelijk ontsnappen aan de cyclus van geweld en wantrouwen die haar al decennia lang in zijn greep houdt.