De grootste bedreiging voor de volksgezondheid kan echt opgelost worden

De klimaatcrisis is de grootste bedreiging voor de volksgezondheid én we hebben alle oplossingen voorhanden om de volgende generaties een leefbare toekomst te bieden. Deze twee feiten zijn al een tijd bekend, maar worden nogmaals helder verwoord in een artikel van Maslin en collega’s in het Future Healthcare Journal.

Tegen de wetenschapsontkenners moeten we blijven zeggen dat ook zij en hun kinderen de impact van klimaatverandering zullen voelen. Juist de meest kwetsbaren in de samenleving, degenen die in de armste en dus warmste wijken wonen, die buiten moeten werken en dagelijks bezig zijn met bestaanszekerheid, krijgen de grootste gevolgen van klimaatverandering voor hun kiezen. Met forse klimaatadaptatie kunnen zij en de rest van de samenleving beschermd worden tegen zowel piekbuien als hittegolven, droogte en de gevolgen van zeespiegelstijging. De gezondheid van degenen die nu al het meest kwetsbaar zijn loopt het meeste risico door klimaatverandering en moet dus het meest beschermd worden.

Ook degenen die klimaatverandering het meest veroorzaken, en zich er het best op aan kunnen passen omdat ze in groene wijken wonen en vaak binnen werken in een kantoor met airco, ondervinden de gevolgen.

Ik weet niet of er ooit in de geschiedenis een periode was waarin Nederlanders zo’n mate van wetenschapsontkenning en realiteitsontkenning lieten zien als nu. We leven in een kwetsbare, laaggelegen rivierdelta. Natuurbranden zijn al alledaags geworden. De landbouw is een van de sectoren die het grootste effect van klimaatverandering zal ondervinden. Voor Nederland is waterschaarste het nijpendste klimaatrisico. De gezondheidszorg staat al onder druk, en zal door klimaatverandering nog meer onder druk komen te staan. Zelfs met alle desinformatie over klimaat die in onze samenleving rondgepompt wordt, valt niet te verklaren waarom zoveel mensen die beter zouden moeten weten er bewust voor kiezen ons land slechter voor volgende generaties achter te laten dan ze het erfden.

Wat het artikel van Maslin en collega’s zo goed maakt, is dat het niet alleen voor de zoveelste keer de wetenschappelijke feiten op een rijtje zet en concludeert dat de klimaatcrisis op dit moment het grootste risico voor de gezondheid en dus onze bestaanszekerheid is. Ze benadrukken steeds dat we alle oplossingen al voorhanden hebben. Tegen de doemdenkers moeten we blijven herhalen dat we daadwerkelijk de wereldwijde temperatuurstijging kunnen beperken tot zo’n 1.5 graden. Dit is een zeer uitdagende, maar werkbare, mate van klimaatverandering.

Onze verslaving aan fossiel en onze gewoontes van de afgelopen decennia zijn geen natuurwet. Het kan zijn dat dit zo voelt – toen ik nog rookte leek het ook een natuurwet dat ik nooit zou kunnen stoppen. We kunnen psychologiseren en sociologiseren wat we willen over de zogenaamde onmogelijkheid om te handelen naar de noodtoestand en wereldwijde gezondheidscrisis van klimaatverandering. Feit blijft dat we alle oplossingen voor handen hebben en ze kúnnen implementeren.

Maslin en collega’s zetten ze nog eens op een rijtje in een positief toekomstbeeld. We kunnen fossiele brandstoffen vervangen door groene energie. We kunnen een triljard bomen planten. We kunnen steden vergroenen, transport duurzaam maken en innovatie inzetten om ze koel te houden. We kunnen vrijwel stoppen met planten aan dieren voeren en die dieren opeten, en in plaats daarvan de planten zelf eten. Dit zorgt ervoor dat enorme hoeveelheden land beschikbaar komt. Met innovaties in duurzame kunstmest en landbouw kunnen we een groeiende wereldbevolking blijven voeden. Door bijna de helft van de aarde terug te geven aan de natuur, met minimale interventie van mensen, kunnen we niet alleen klimaatverandering maar ook de biodiversiteitscrisis het hoofd bieden.

Het zal misschien nog even duren voordat genoeg mensen de realiteit van klimaatverandering onder ogen zien, en wat dit daadwerkelijk voor hun leven en het leven van hun kinderen en kleinkinderen betekent. Het marketingverhaal van de desinformatieverspreiders en greenwashers is een aantrekkelijke fantasie die ons in staat stelt onze verantwoordelijkheid te ontlopen. Maar ook de mensen die beweren deze realiteit wel onder ogen te zien en de voorgestelde oplossingen te moeilijk vinden, zouden zich moeten afvragen hoe moeilijk het zal zijn om in een wereld van tussen de 2 en 3 graden opwarming te leven, of zelfs een wereld warmer dan 3 graden. Als wij het niet doen, zullen onze kinderen het doen. Maar ze zullen niet meer de relatieve luxe van anderhalve graad hebben, en zich afvragen waarom wij die dat wel hebben hen in de steek lieten.

De geschiedenis van de filosofie laat zien dat elke cultuur en elke tijd er theorieën op nahoudt over psychologie, economie en gedrag. Deze theorieën dienen vaak om de status quo te rechtvaardigen, en uit te leggen waarom men niet deed wat men wist dat goed was. Ook de  afgelopen tijd is men ook weer druk bezig allerlei theorieën te bouwen om uit te leggen waarom we niet handelen naar wetenschap. Deze theorieën zijn te vergelijken met de redenen die ik bedacht waarom het voor mij onmogelijk zou zijn te stoppen met roken. En toch is het me – uiteindelijk, na jaren – gelukt.

Speciaal voor de intellectuele moodsplainers zou ik daarom willen toevoegen: een theorie over gedrag, economie, sociologie of psychologie is altijd een verhaal. Want dat is wat een theorie in essentie is. En dit is prima, zolang dit verhaal leidt tot nieuwe handelingsmogelijkheden die bovenstaande oplossingen versnellen. Maar heb je je weleens afgevraagd of je theorie niet een veredelde manier is om je verantwoordelijkheid te ontlopen om te doen wat moeilijk is?