De Haagse politiek gaat met vakantie terwijl er oorlog dreigt, precies als in 1939

De Haagse politiek verheugt zich al op het komende reces. Men gaat eindelijk aandacht besteden aan het gezin. Men bindt de lange latten onder ergens in de Alpen. Carnavalisten zakken af naar Brabant, Limburg of Twente.

Ondertussen is de toestand in Europa sinds 1945 niet zo onzeker geweest. Alles is aan het schuiven. Niets is nog zeker. Vrijdagochtend interviewde Sven Kockelman de diplomaat Ed Kronenburg, kabinetschef van Jaap de Hoop Scheffer, toen deze nog secretaris generaal van de NAVO was, voormalig ambassadeur in Parijs en Peking, oud topman op het Ministerie van Buitenlandse Zaken. 

Kronenburg stond altijd bekend als een geheide Atlanticus. Het bondgenootschap van de Verenigde Staten en Europa was een hoeksteen in zijn denken. Nu luidde hij de doodsklok over de NAVO. Hij stelde de Europese landen voor  samen met het Verenigd Koninkrijk een nieuwe defensiegemeenschap te vormen om zo de stroperigheid van de Europese Unie te vermijden. Uit de mond van zo iemand was deze uitspraak een week of drie geleden nog onvoorstelbaar geweest. ´s-Avonds ontving dezelfde Kockelman in zijn TV café Joris Voorhoeve, voorganger van Bolkestein als leider van de VVD, voormalig minister van Defensie en tegenwoordig sterk begaan met Oekraïne. Hij bleek president Trump inmiddels te zien als de leider van een vijandige mogendheid. Mind you: Voorhoeve heeft een Amerikaanse vrouw en was altijd zeer op háár land georiënteerd.

Maandag brengt president Macron een bezoek aan het Witte Huis. Er valt geen peil te trekken op het soort ontvangst dat hem daar wacht. De kans is reëel dat carnaval en vastenavond van 2025 niet meer op straat gevierd kunnen worden. Vanwege de internationale situatie.

Nogmaals: de politiek gaat heerlijk op reces. Dit doet allemaal sterk denken aan jonkheer Dirk Jan de Geer. Dat was een gerenommeerd politicus en financieel expert uit de Christelijk Historische Unie die in juli 1939 door koningin Wilhelmina uit de mottenballen werd gehaald om een regering te vormen,. De internationale situatie was penibel. Hitler eiste de vrijstaat Danzig op. Het was duidelijk dat hij zonder oorlog met Polen zijn zin niet zou krijgen. Engeland en Frankrijk hadden Polen een veiligheidsgarantie gegeven. Europa schudde op zijn grondvesten.

De Geer, een echte routinier, vormde een kabinet op brede basis waaraan voor het eerst de Sociaal Democratische Arbeiderspartij deelnam. Op 10 augustus 1939 werd het beëdigd. Daarna vertrok hij onmiddellijk naar het Zwarte Woud in Duitsland voor een heerlijke vakantie. Pas op 22 augustus, liet hij zich bepraten om naar Nederland terug te keren. Op 25 augustus gebeurde iets onvoorstelbaars: de tegenpolen Duitsland en de Sovjet Unie sloten een niet aanvalsverdrag. In het geheim spraken hun ministers van Buitenlandse Zaken Ribbentrop en Molotov af Polen onderling te verdelen.

Premier De Geer was niet niet op zijn post in Den Haag. Twee journalisten zagen hem wachten op station Den Haag HS. Ze spraken de premier aan, overigens nogal een waagstuk in die dagen – met de vraaag waar hij heen ging. De Geert antwoordde: "Ik heb hedenmorgen de ministerraad gepresideerd en voel mij overigens een vrij man". Daarna stapte hij in de trein op weg naar hotel Beekhuizen in Arnhem om daar nog eens goed uit te blazen. ´s-Avonds stond in veel kranten een foto van De Geer die samen met zijn Minister van Buitenlandse Zaken Elco van Kleffens nog een koffie nam op een terras aan het Buitenhof.

De liberale dagbladen Het Vaderland en de Nieuwe Rotterdamsche Courant braken de staf over De Geer. De NRC schreef: "Dit gevoel van vrijheid zal men onzen minister president niet kunnen benijden. Anderen – waarschijnlijk ook zijn ambtgenooten – zal het met zorg vervullen." Mocht – voegde het commentaar er aan toe – de premier op doktersadvies rust houden of zelfs een kuur volgen, dan hoorde het publiek dat te weten. "Maar dan nog, kunnen wij in deze dagen een minister president hebben die ingevolge een doktersattest vacantie moet nemen?"

De Geer was overigens zo gezond als een vis. De christelijke en katholieke bladen namen hem in bescherming. Door dat kopje koffie op het terras en zijn verblijf in Velp wilde de premier laten merken dat de toestand zo ernstig nog niet was.

Een week later brak de Tweede Wereldoorlog uit.

Gezien de lust tot vakantie vieren is de geest van De Geer opnieuw vaardig over politiek Den Haag.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin zeker nu de laatste putten open blijven. Tevens noem ik de PVV een extreemrechtse partij.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: Europa in de knel.

Illustratie: Het Volk, via Delpher.