De Herenigde Naties

Bij de recente jaarlijkse ontmoeting van de Algemene Vergadering was er weinig oog voor het behoud van de Verenigde Naties. Dat is misschien maar goed ook. Althans voor de Verenigde Naties in deze vorm.

Er is een meer dan harde-schijfvolle hoeveelheid aan onderzoeken en rapporten verschenen over wat er allemaal niet deugt aan de internationale organisatie. Van het optimisme van tachtig jaar geleden is weinig meer over. De club is machteloos en besluiteloos. Bij grote conflicten van deze tijd – Gaza, Jemen, Soedan, Oekraïne – spelen de VN geen rol van betekenis. De Veiligheidsraad wordt gedomineerd door westerse landen, het mondiale zuiden voelt zich niet gehoord.

Het is een open deur vast te stellen dat de wereld sinds de oprichting van de VN ingrijpend is veranderd. Wat toen nog koloniën waren en later ontwikkelingslanden werden genoemd – de ‘derde wereld’ – zijn nu economisch steeds sterkere en invloedrijke landen. De handel tussen de zuidelijke landen onderling is inmiddels net zo groot als de handel tussen noordelijke landen onderling.

Steeds meer maakte het mondiale zuiden duidelijk dat het Westen niet langer vanzelfsprekend de toon zet. De machtsbalans is verschoven. Andere landen willen meer zeggenschap over de spelregels van de wereldorde. Er zijn nieuwe samenwerkingsverbanden ontstaan buiten de Verenigde Naties om.

Voor de Europese Unie betekent dit dat ze moet inspelen op nieuwe machtsverhoudingen en zich minder moet richten op ‘Washington’. De AIV (Adviesraad Internationale Vraagstukken) adviseerde onlangs de Nederlandse regering nieuwe banden aan te knopen met die grote en zeer diverse groep landen in Azië, Afrika en Latijns-Amerika.

Dat geldt zeker ook voor de Europese Unie. Die is machtiger en sterker dan vaak wordt gedacht, ondanks alle onderlinge verschillen. De EU is nog steeds de tweede economische macht ter wereld en bepaalt voor een belangrijk deel de spelregels en standaarden van de wereldeconomie. Die rol staat onder druk en de EU moet zich voorbereiden op een nieuwe.

Bijvoorbeeld door meer samenwerking te zoeken met Afrika, waarvan de mogelijkheden doorgaans worden onderschat. Afrika heeft een jonge bevolking, een opkomende middenklasse en een groot potentieel, zowel op economisch als op energiegebied. Ook wat betreft migratie zou de EU een veel effectievere samenwerking met Afrika kunnen hebben dan nu het geval is.

De internationale bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking kunnen – hoe cynisch ook – daarbij helpen. Te lang werd Afrika vooral gezien als een hulpbehoevend continent, het is nu tijd voor een meer gelijkwaardige relatie.

De Herenigde Naties in plaats van de Verenigde Naties, maar dan wel met andere krijtlijnen.