De hypocrisie beperkt zich beslist niet tot het Westen

Donald Trump dreigt zijn Braziliaanse ambtsgenoot Lula Da Silva per 1 augustus met 50% invoertarieven, hoewel Brazilië geen handelssurplus met de VS heeft. Een belangrijke reden vormt de rechtzaak tegen voormalig Braziliaans president Jair Bolsonaro die is aangeklaagd wegens een vermeende couppoging nadat hij in 2022 de presidentsverkiezingen had verloren. “Het proces moet niet plaatsvinden. Het is een heksenjacht die ONMIDDELLIJK dient te worden beeindigd,” schreef Trump aan Lula.  

Een andere reden die Trump in zijn brief aanvoerde was de recente uitspraak van het Braziliaanse Hooggerechtshof dat sociale mediabedrijven verantwoordelijk zijn voor door gebruikers geposte illegale inhoud, op straffe van boetes en verwijdering uit de sociale media markt. Trump betitelde dit als “ONWETTIGE censuur” en een “verraderlijke aanval op de fundamentele vrijheid van meningsuiting van Amerikanen.”

In een interview met CNN’s Christiane Amanpour stelde Lula terecht dat Trump weliswaar is gekozen tot Amerikaans president maar niet tot ‘wereldkeizer’ en dat zijn inmenging in interne Braziliaanse aangelegenheden, te weten de onafhankelijke rechterlijke macht, onaanvaardbaar is.

Ook suggereerde Lula dat Brazilië wel een stootje kan verdragen, het is immers medeoprichter van het inmiddels uit tien landen bestaande  BRICS samenwerkingsverband dat 40% van de internationale handel,  25% van ’s werelds BBP en bijna de helft de wereldbevolking vertegenwoordigt.

“BRICS is echter niet gecreëerd om te vechten met welk land dan ook, maar om als gelijken op vreedzame wijze onze kwesties te bespreken. Dit is hoe wij vrede zoeken in Oekraïne, Gaza en op het Afrikaanse continent, vooral Congo.”

Hier werd zijn betoog problematisch. Want hij bekritiseerde zowel Trump’s hernieuwde wapenverkoop aan Oekraïne als de militaire uitgaven verhoging door NATO-landen tot 5% van hun BBP. Maar liet onvermeld dat dit vooral een reactie is op het feit dat BRICS-lid agressor Rusland bepaald geen bereidheid tot vrede toont.   

Eenzelfde ontkenning heerste op de recente BRICS-top in Rio de Janeiro op 6 en 7 juli. Al waren Xi Jinping en Vladimir Poetin opvallend afwezig. Xi vanwege “schemaconflicten”, Poetin om conferentiegastheer Lula niet in verlegenheid te brengen. (Brazilie is immers aangesloten bij het Internationaal Strafhof en vanwege het arrestatiebevel dat het Hof uitvaardigde—op grond van  ‘’vermeende verantwoordelijkheid voor de oorlogsmisdaad van onwettige deportatie en overplaatsing van kinderen uit bezette gebieden van Oekraïne naar de Russische Federatie”-- dus verplicht Poetin te arresteren.)

Niettemin hield de Russische president een videospeech, al duurde die slechts amper zeven minuten.

"Ik wil benadrukken dat de BRIC-staten verschillende ontwikkelingsmodellen, religies en verschillende civilisaties en culturen vertegenwoordigen. Toch staan ze allemaal voor gelijkheid, goed nabuurschap, het prioriteren van traditionele waarden en de verheven idealen van vriendschap en harmonie," zo zei hij onder meer.

Vooral het gebruik van het begrip goed nabuurschap was opmerkelijk schaamteloos. Alsof Poetin niet al meer dan drie jaar een verwoestende en moorddadige veroveringsoorlog voert tegen een buurland in een poging dit te onderwerpen, het op zijn minst tot een economisch niet levensvatbare rompstaat te reduceren, dan wel zelfs van de kaart te vegen.

Uitte een van de conferentiegangers enige bezorgdheid en confronteerde men hem met door het Center for Civil Liberties, een Oekraïense NGO en winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede in 2022, verzamelde data over mensenrechtenschendingen en bewijzen van oorlogsmisdaden?   

Stelde iemand Poetin misschien een vraag over de recente evaluatie van het ISW (Institute for the Study of War) van Russificatie activiteiten in de bezette gebieden van Oekraïne? Neem drie van de belangrijkste bevindingen: 10.000 Oekraïense kinderen worden opgeleid tot drone operators en -ontwikkelaars ter voorbereiding op dienst in de Russische bezettingsmacht. Twee: Oekraïners zullen in deze gebieden vanaf november niet langer hun mobiele telefoons kunnen gebruiken als ze geen Russisch paspoort bezitten. Drie: Rusland lanceerde een ‘verzekeringsprogramma tegen oorlogsrisico's’ om de stedelijke ontwikkeling en Russische herbevolking in de bezette gebieden te stimuleren.

Werd hij dan tenminste op beleefd diplomatieke wijze herinnerd aan de preambule van het door de Sovjet-Unie geratificeerde VN-Handvest (1945), volgens welke de ondertekenaars besloten "verdraagzaamheid te betrachten en met elkaar in vrede te leven als goede buren''?

Keken de leiders van de vier BRICS-democratieën, Brazilië, India, Zuid-Afrika en Indonesië elkaar aan en trokken ze een wenkbrauw op?

Na hun top gaven de BRICS-leiders een gezamenlijke verklaring uit  waarin ze inderdaad “alle schendingen van het internationaal humanitair recht” scherp veroordeelden, “versterking van de internationale vrede in overeenstemming met het VN-handvest” aanmoedigden, terwijl ze ook benadrukten “dat het nodig is inspanningen te leveren om conflicten te voorkomen, onder meer door de onderliggende oorzaken ervan aan te pakken”.

De laatste ondergeschikte bijzin echter, echode de Russische claim dat de grondoorzaak van de oorlog in de oostwaartse NAVO-uitbreiding en het Oekrainse lidmaatschap streven ligt. Wat meer dan ooit een drogreden bleek te zijn toen Poetin, ondanks Trump’s aanvankelijke aanbod -- geen Oekraïens lidmaatschap of Amerikaanse veiligheidsgaranties, de jure erkenning van de Krim-annexatie, de facto controle over bezette gebieden, opheffing van een aantal sancties, normalisering van de betrekkingen en zakelijke deals met de VS -- vasthield aan zijn maximalistische territoriale eisen. Immers, hij verovert nog steeds terrein, meent aan de winnende hand te zijn en voerde dus zijn zomeroffensief op, inclusief  ‘record brekende’ dodelijke dronecampagnes tegen burgerdoelen.

De afgelopen drieënhalf jaar zijn de Russische bedoelingen in Oekraïne ongewijzigd gebleven. Op 10 januari 2022 ontmoette Amerikaans onderminister van Buitenlandse Zaken Wendy Sherman haar Russische collega Sergei Ryabkov om de Russen ervan te weerhouden Oekraïne binnen te vallen. Ryabkov verbijsterde iedereen door plotseling te roepen: "We hebben Oekraïne nodig! We gaan niet terug naar huis zonder Oekraïne!" Op 20 juni 2025 zei Poetin tijdens  het Internationale Economische Forum in Sint-Petersburg: "Russen en Oekraïners zijn één volk. In die zin is heel Oekraïne van ons. Er is een oude regel: waar een Russische soldaat voet zet, behoort aan ons."

Voor iedereen, en ook Lula, die de door Rusland als oorlogs-legitimatie aangevoerde nationale veiligheidszorgen ooit voor oprecht aannam, zou het inmiddels duidelijk moeten zijn dat die slechts een maskerade voor imperialistische honger is, voor het onvermogen zichzelf als post-imperiale natie te aanvaarden. Niettemin bevatte de BRICS-verklaring ook het volgende: “We veroordelen in de sterkste bewoordingen de aanvallen op bruggen en spoorweginfrastructuur die opzettelijk gericht waren tegen burgers in de regio's Bryansk, Koersk en Voronezj van de Russische Federatie op 31 mei, 1 en 5 juni 2025, waarbij meerdere burgerslachtoffers vielen, waaronder kinderen.”

Let op de keuze van het woord kinderen. In feite een whataboutism, en bedoelde tegenaanval op de ICC-aanklachten tegen BRICS-lid Poetin. Blijkbaar waren de BRICS-vertegenwoordigers, teneinde consensus te behouden, bereid om mee te gaan in Poetins ontkenning van het soevereine bestaansrecht van Oekraïne, inclusief zijn agressor/slachtoffer omkering waardoor Oekraïne ervan wordt beschuldigd Rusland binnen te vallen en aldaar oorlogsmisdaden te plegen.

Als het waar is dat de veronderstelde hypocrisie en dubbele moraal van het Westen reden is voor landen om Rusland niet te veroordelen, dan hebben hun leiders opnieuw bewezen dat ze evengoed tot hypocrisie in staat zijn.

PS: Na zijn CNN -interview liet Lula zich, in een toespraak tot het Braziliaanse volk, nog scherper uit en noemde de Amerikaanse inmenging ''onaanvaardbare chantage"  Inmiddels heeft Amerikaans minister van Buitenlandse Zaken, Marco Rubio, zelfs acht van de elf hoogste Braziliaanse rechters hun Amerikaanse visa ontnomen en verdere maatregelen aangekondigd. Waarop Lula onder meer reageerde met: "Ik  ben er zeker van dat geen enkele vorm van intimidatie of bedreiging - van wie dan ook - de belangrijkste missie van onze nationale  machten en instellingen in gevaar zal brengen, namelijk om permanent de democratische rechtsstaat te verdedigen en te waarborgen.