De insecten verdwijnen en Parkinson en ALS zijn met een opmars bezig: het is tijd voor sierteelt zonder gif

Onlangs haalden milieubeschermers uit Drenthe een belangrijk gelijk bij de Raad van State: voor het gebruik van bestrijdingsmiddelen is een natuurvergunning verplicht. Telers kunnen die slechts krijgen als is aangetoond dat de gebruikte pesticiden geen schade aanbrengen aan de natuur. In tegenstelling tot wat LTO beweert, is de uitspraak wel degelijk uitvoerbaar.

Ruim 60 jaar geleden sloeg Rachel Carson alarm over DDT in haar iconische boek Silent Spring (1962). De zorgen over bestrijdingsmiddelen zijn sinds die tijd niet afgenomen. Zo zijn er momenteel verontrustend weinig insecten: uit tellingen blijkt dat het aantal dagvlinders meer dan gehalveerd is sinds 1992. Bloeiende planten verdwijnen zelfs uit het Nederlandse landschap omdat ze niet meer voldoende worden bestoven. Daarnaast zijn ziektes als Parkinson en ALS met een opmars bezig, waarbij aannemelijk is dat dit wordt versterkt door het gebruik van pesticiden. Ook de vervuiling met PFAS, steeds vaker toegepast in pesticiden, neemt hand over hand toe.

Voor het Drentse bewonersinitiatief Meten=Weten is dit alles een motivatie om het gebruik van chemische pesticiden te willen terugdringen. Directe aanleiding is de bollenteelt in onze woonomgeving waarbij veel bestrijdingsmiddelen worden gebruikt. Onze metingen hebben aangetoond dat middelen ver van de bespoten akkers te vinden zijn, tot in onze huizen en groentetuinen. Sommige middelen zitten zelfs jaarrond in de lucht.

Ook vinden we pesticiden tot kilometers diep in natuurgebieden terug. Het is aannemelijk dat die stoffen daar schade veroorzaken, bijvoorbeeld bij insectenpopulaties. Dit is in strijd met Europese wetgeving. De rechtbank Noord-Nederland is reeds drie keer meegegaan met die redenatie en de Raad van State bevestigt dit nu ook. Consequentie is dat voor het gebruik van bestrijdingsmiddelen voortaan een natuurvergunning verplicht is. Binnen Nederland zijn de provincies aan zet om deze vergunningsverlening te realiseren omdat zij verantwoordelijk zijn voor de instandhouding van Natura 2000-gebieden.

In het vergunningstraject zal beoordeeld moeten worden, welke middelen wél en welke middelen niet gebruikt kunnen worden, en op welke afstand van gevoelige locaties. Uitgangspunt moet het voorzorgsbeginsel zijn, vastgelegd in diverse Europese wetgeving. Dit houdt in dat wanneer er aanwijzingen zijn dat een bepaalde activiteit – in dit geval het gebruik van een pesticide – schadelijk is, er ofwel preventieve maatregelen genomen moeten worden, ofwel de activiteit kan geen doorgang vinden. Ook als er geen 100% sluitend wetenschappelijk bewijs is.

LTO reageerde dat de uitspraak van de RvS ‘onuitvoerbaar’ is omdat telers niet kunnen aantonen dat hun pesticiden geen schade veroorzaken. In beginsel klopt dat, dat is ook lastig. En op korte termijn stoppen met niet-biologische voedselteelt is inderdaad ingewikkeld, maar bij sierteelt ligt dat anders: daar is geen sprake van een algemeen of  dwingend belang. Momenteel zien we overal in Drenthe weer intensieve lelieteelt verschijnen rondom Natura 2000-gebieden en vragen wij de provincie Drenthe om hierop te handhaven. Wat ons betreft gelden de woorden ‘niet alles kan overal’ van oud-minister Johan Remkes ook voor de intensieve sierteelt.

Voor afzonderlijke telers snappen we dat het een grote uitdaging is om over te stappen, maar het kan niet als verrassing komen dat we nu eindelijk het tij gaan keren als het gaat om het uitsterven van insecten en de opmars van ziektes als Parkinson en ALS. Telers kunnen overstappen op biologische bollen, zoals de familie Huiberts in Noord-Holland al vele jaren succesvol doet. In 2023 kwam het ministerie van landbouw met de doelstelling van 15% biologische landbouw in 2030: nu is dit nog slechts 4%. Genoeg ruimte voor groei zou je zeggen.

Voor overheden geeft de uitspraak van de Raad van State duidelijkheid. Ze kunnen zich niet meer verschuilen achter het excuus ‘we willen wel, maar kunnen niet’. Het neerslaan van pesticiden in natuurgebieden mag niet: provincies moeten handhaven. Meten=Weten wil dat provincies uitvoering gaan geven aan de vier gerechtelijke uitspraken – ook overheden staan niet boven de wet.

Het is jammer dat een gang naar de rechter de enige manier is om wetten, nota bene door het bestuur zelf opgesteld, nageleefd te krijgen. Maar na zeven jaar tegenwerking van overheden raakt ons geduld op. Wij maken ons hard om bollenteelt nabij natuurgebieden nog dit jaar te stoppen.