De nationalistische retoriek van de SP helpt extreemrechts te legitimeren

De afgelopen weken is er forse kritiek geweest op de SP. De partij is zich meer en meer als een anti-migratiepartij aan het profileren en maakt daarin over het algemeen zelfs meer gebruik van nationalistische dan van socialistische retoriek.

De kleingeestige xenofobie van de huidige partijkoers is tenenkrommend. Decennia van neoliberaal beleid heeft het gevolg gehad dat mensen veel later stoppen met werken, veel vaker met flexcontracten zitten en daarom veel zwakker staan tegenover hun werkgevers. Dat is de achtergrond van het feit dat het besteedbaar inkomen van huishoudens nu al 40 jaar stagneert. Maar Lilian Marijnissen kiest er voor om herhaaldelijk te doen alsof de schuld bij arbeidsmigranten ligt. Dat is je reinste zondebokpolitiek die de internationale solidariteit ondermijnt en de werkelijke schuldigen van de lage lonen – de grote bedrijven en de neoliberale partijen – buiten schot laat.

Dat het aanwijzen van arbeidsmigranten als zondebok gepaard gaat met totale stilte over het feit dat de Europese buitengrenzen de dodelijkste ter wereld zijn, maakt een en ander nog net wat kwalijker.

Sunita Biharie van de SP in Apeldoorn beklaagt zich dat de kritiek op het geflopte SP-filmpje waarin Frans Timmermans wordt aangevallen, vooral een kwestie van smaak zou zijn en dat ‘niemand de inhoudelijke kritiek ter discussie stelt.’ Nu hou ik persoonlijk van inhoudelijk scherpe satire en viel het spotje bij mij daarom inderdaad niet in de smaak. Maar wat me vooral ergerde, is dat het spotje inhoudelijk door en door nationalistisch is. Het schetst het beeld van een Europese elite die het Nederlandse volk bedreigt en Nederland ‘wil opslokken’.

Een kritiek op het neoliberale karakter van de EU ontbreekt volkomen. Dat Nederland, samen met Duitsland tot de kern van de EU behoort en dat de belangen van de Nederlandse multinationals zwaar wegen, wordt niet benoemd. Het SP-spotje toonde aanvankelijk Mark Rutte als de trekpop van Timmermans. Nu is er heel veel kritiek mogelijk op Timmermans en de Europese Commissie. Maar dat de VVD over het algemeen zeer tevreden is over het harde neoliberalisme dat in de Commissie hoogtij viert staat als een paal boven water. En dat de Europese Commissie eerder naar de pijpen danst van Duitsland en Nederland dan andersom, dat lijkt me toch onbetwistbaar.

In haar Europalezing stelde Lilian Marijnissen dat we weer ‘baas in eigen huis’ zouden moeten zijn. Alsof Nederland ons huis is. Alsof de heerschappij van Shell en Unilever prettiger is dan de heerschappij van Shell, Unilever, Siemens, Fiat en andere Europese multinationals. De SP verruilt hiermee een inhoudelijke kritiek op het neoliberale karakter van de EU met een nationalistische fictie die mensen alleen maar zand in de ogen strooit en de werkelijke problemen onbenoemd laat. En dat een partij die meent te moeten afgeven op ‘identiteitspolitiek’ zich ondertussen lijkt te beroepen op een Nederlandse identiteit, in plaats van op een internationalistische klassenanalyse – dat is toch wel erg opmerkelijk.

Wat ergerlijk is aan de SP-campagne is wat mij betreft niet zozeer de scherpe toon of de ‘middelvinger’. Maar het maakt nogal uit naar wie je je middelvinger opsteekt, of je naar de machtigen, of naar de zwakkeren trapt. De SP steekt zijn middelvinger de afgelopen periode toch vooral op naar naar arbeidsmigranten en landen uit de Europese periferie.

Wat het Timmermans-spotje vooral illustreert, is dat de partij zich zelfs de ABC’s van het socialisme niet meer kan herinneren en probeert om het electorale succes van de extreem-rechtse partijen te imiteren, door hun nationalistische retoriek over te nemen. Dat laatste lukt aardig. Onder de aanhang van PVV en FvD is het spotje immens populair. Commentatoren op de uiterst rechter flank van het politieke spectrum zijn vol lof. En helaas niet ten onrechte. De nationalistische retoriek van de SP helpt enorm om de extreem-rechtse partijen te legitimeren.

Maar electoraal succes is hiermee voor een linkse partij niet mee te behalen. Wie een hekel heeft aan buitenlandse arbeiders stemt wel op PVV of FvD. Maar linkse kiezers die staan voor internationale solidariteit en niets moeten hebben van racisme, die herkennen zich nog maar moeilijk in deze SP. Zo slaat radicaal rechts twee vliegen in één klap. En krijgt de PvdA ten onrechte de gelegenheid om zijn blazoen op te poetsen.