De NOS zit klem tussen activisme en desinformatie – en dat is gevaarlijk

Zaterdag bezetten klimaatactivisten van Extinction Rebellion het Mediapark. Hun boodschap: de NOS faalt in het verslaan van de klimaatcrisis. Tegelijkertijd komt er uit extreemrechtse hoek een aanhoudende campagne waarin de NOS wordt neergezet als propagandakanaal van “het kartel”, “de woke-elite” of zelfs “de globalisten”. Het gevolg: een publieke omroep die vanuit álle hoeken van het spectrum onder vuur ligt, terwijl ze juist probeert het midden te houden in een samenleving die steeds radicaler in uitersten denkt.

De NOS zit klem. En daar zouden we ons grote zorgen over moeten maken.

Want dit gaat niet over een slecht interview, een ongelukkige formulering of een onhandige pushmelding. Dit gaat over een structurele ondermijning van het idee dat er zoiets bestaat als feitelijke verslaggeving. Als zelfs de meest basale poging tot objectieve journalistiek automatisch wordt geframed als partijdig, dan is het fundament onder onze democratie aan het afbrokkelen.

Wie de NOS aanvalt, weet dondersgoed wat hij doet
De kritiek van rechts-populistische politici en complotdenkers is zelden oprecht. Het is strategie. Het doel is niet betere verslaggeving, het doel is verwarring zaaien. Twijfel genereren. De grens tussen nieuws en opinie vervagen, zodat uiteindelijk niets meer betrouwbaar voelt – behalve de berichten uit de eigen bubbel. De NOS wordt daarin niet gezien als kritische waakhond, maar als een obstakel in het bouwen van een alternatieve werkelijkheid waarin feiten ondergeschikt zijn aan het eigen narratief.

Aan de andere kant is er het activisme. Begrijpelijk, soms terecht – zeker als het gaat om onderbelichte crises zoals het klimaat. Maar ook daar geldt: wie denkt dat journalistiek alleen geslaagd is als die jouw idealen bevestigt, begrijpt niet wat de rol van journalistiek zou moeten zijn.

Kritiek mag. Afbraak niet.

Het is niet verboden om de NOS te bekritiseren. Integendeel: journalistieke controle is nodig. Maar wat we nu zien, is geen kritiek – het is afbraak. Systematisch. Vanuit politieke motieven. Het doel is het neutraliseren van journalistiek gezag, zodat er ruimte ontstaat voor alternative facts, spindoctors en ongecheckte frames.

Wie echt geeft om een gezonde democratie, verdedigt dus ook het bestaansrecht van een onafhankelijke NOS. Zelfs – juist – als ze dingen brengen die je niet zinnen.

Want een samenleving zonder onafhankelijke journalistiek is er uiteindelijk eentje zonder controle, zonder waarheid, zonder tegenmacht. En daar hebben we geen klimaat- of migratiecrisis voor nodig om te zien hoe gevaarlijk dat is.

Jaap Stalenburg is communicatieadviseur, Statenlid voor de PvdA in Fryslân en oud-journalist.