Onder Rutte is de bestuurscultuur bedorven

Geheel in lijn met deze geldende Haagse mores opereert ook BBB-voorvrouw Caroline van der Plas. Zij dreigt zelfs met aangiftes van laster als iemand openlijk durft te twijfelen aan haar integriteit.

In een pijnlijk profiel over Shula Rijxman schetste de Volkskrant woensdag een beeld van een regenteske ritselcultuur in delen van de media en politieke elite. Die voedt rechts-radicale complottheorieën, en ondermijnt het vertrouwen.

Terwijl zij voorzitter van de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) was adviseerde Rijxman het campagneteam van D66-lijsttrekker Sigrid Kaag. Ook sprak ze de hoofdredacteur van Nieuwsuur aan op de kritische lijsttrekkersinterviews, en specifiek de scherpe ondervraging van Kaag over grensoverschrijdend gedrag en discriminatie binnen haar partij.

Inmiddels is Rijxman wethouder voor D66 in Amsterdam. Het blijft vaag of zij D66 alleen adviseerde als privépersoon, of ook in functie. Het Volkskrantartikel lijkt op enige vermenging te wijzen. In een reactie stelt Rijxman dat ze werk en privé altijd gescheiden heeft kunnen houden, en zij zich aan de Governance Code van de NPO hield.

Principeloze machtsmachine

Zelfs als het strikt genomen toegestaan was wat Rijxman deed – iedereen mag immers in hun vrije tijd actief worden in een politieke partij, ook een omroepbestuurder – roept dit veel vragen op. Wat zegt dit over de bestuurscultuur? D66 had haar beter niet kunnen uitnodigen voor die zogenaamde brainstormsessies. Het is evident schadelijk. 

Of is D66 werkelijk zo’n principeloze machtsmachine geworden, dat men daar niet meer ziet hoe dodelijk dit is? Extra wrang daar D66 altijd hoog van de toren blaast over integriteit. Het uitstekende artikel Als het luide debat een zacht gefluister wordt van Kim van Keken in De Groene van januari 2021 schijnt meer licht op D66 als regentesk machtsbedrijf.

Naar eer en geweten 

De kwestie-Rijxman staat helaas niet op zichzelf. Het is slechts een voorbeeld van een mentaliteit die in het tijdperk-Rutte gewoonte werd. De cirkelredenatie: wij vinden onszelf heel integer, dus hebben wij geen toezicht, regels, transparantie of controle nodig, dat kunnen wij heel goed zelf regelen, want wij vinden onszelf heel integer.

Voorbeelden te over. Zoals VVD’er Cora van Nieuwenhuizen. Terwijl zij al een nieuwe baan als lobbyist voor de energiesector had, bleef zij ijdel nog een tijdje aan als minister. De premier was op de hoogte. Haar excuus? Zij had zelf bepaald waar ze wel en niet over mee zou praten, en dat deed zij uiteraard volledig integer, dus: niks aan de hand!

En minister-president Mark Rutte zelf, die al bezwoer ‘naar eer en geweten’ gelogen te hebben, vond dat hij jarenlang zelf kon bepalen welke sms’jes hij kon verwijderen en welke bewaard en gearchiveerd moesten worden. Hij deed alsof het volkomen normaal was. Conform de afspraken en volgens de richtlijn, aldus Rutte.

Met pek en veren

CDA-leider en ex-minister van Financiën Wopke Hoekstra investeerde in een belastingparadijs. Experts waren het eens: dit was onacceptabel en beneden alle internationale standaarden. Ook liet hij het CDA-verkiezingsprogramma eigenhandig aanpassen, schijnbaar om tegemoet te komen aan de wensen van een grote donateur. 

Is Hoekstra met pek en veren Den Haag uitgejaagd? Nee, integendeel. Hij werd beloond met zijn droombaan: het ministerschap van Buitenlandse Zaken. Hij verraadde Pieter Omtzigt, verloor de verkiezingen, en kreeg toch alles hij wilde. Met een akkoord van Kaag.

Of zijn partijgenoot Marnix van Rij, die als consultant in de financiële sector alle haken en ogen van het belastingstelsel exploiteerde, en nu de baas is over de Belastingdienst. Zijn eerste wapenfeit? Helemaal geen belasting meer heffen over vermogen. Zijn verweer? Het kan niet anders. De rechter heeft bepaald dat de Box 3-heffing discriminerend is. Nederland is nu het enige EU-land dat vermogen subsidieert. Wanbeleid is een understatement.

Haagse mores

Geheel in lijn met deze geldende Haagse mores opereert ook BBB-voorvrouw Caroline van der Plas. Zij dreigt zelfs met aangiftes van laster als iemand openlijk durft te twijfelen aan haar integriteit. Haar partij is nota bene opgericht door een reclamebureau dat werkt voor Big Agro. Met als doel de belangen van die sector te bevorderen in de politiek.

Maar: naar eer en geweten! Niks aan de hand. Van der Plas kan prima zelf bepalen hoe integer zij is. Zo hoort dat. Kijk maar naar Rijxman, Kaag, Rutte, Hoekstra en al die anderen.

Extreemrechtse politici als Geert Wilders en Thierry Baudet bepalen ook liever zelf welke belangen zij dienen, welke (buitenlandse) giften en verdiensten zij openbaar maken, en welke zij verzwijgen. Zij hebben geen boodschap aan ‘onzin’ als transparantie en integriteit. Tenzij ze er anderen de maat mee kunnen nemen. Dan is het plots heel belangrijk.

Zo houden ze samen de verziekte bestuurscultuur in stand. Bedorven onder Rutte. De liberalisering van integriteit. Eigen verantwoordelijkheid werd eigenbelang.