De overheid moet niet groter of kleiner – maar er zijn waar het telt

We praten al jaren over de omvang van de overheid. Moet ze slanker of steviger? Meer doen of juist minder? Maar die vraag mist de kern. Wat telt, is niet de maat van de overheid, maar of ze er is op het moment en de plek waar mensen haar nodig hebben. Niet als systeem op afstand, maar als bondgenoot in het dagelijks leven.

Een overheid die werkt, begint niet met regels, maar met richting. Geen ideologisch groot verhaal, maar de bereidheid om verantwoordelijkheid te dragen waar het er toe doet. Geen overname van het leven, maar ondersteuning van wat mensen zelf proberen op te bouwen – in hun werk, in hun wijk, in hun gezin.

Van papieren regie naar publieke aanwezigheid
We hebben een staat gebouwd vol procedures en protocollen. Maar veel mensen ervaren die niet als bescherming, eerder als obstakel. In plaats van steun, krijgen ze scans, aanvragen en wachttijden. De overheid wil alles beheersen, en vertrouwt daardoor niemand. Zelfs wie het goed probeert te doen, wordt gewantrouwd tot het tegendeel is bewezen.

Maar echte sturing is iets anders dan controle. Regie betekent: keuzes durven maken vanuit publieke waarden. Niet alles laten lopen via marktprikkels, maar zeggen: dit hoort van ons allemaal te zijn. Zorg. Energie. Veiligheid. Scholing. Beleid dat niet op spreadsheets is gebouwd, maar op wat mensen nodig hebben om mens te kunnen zijn.

Bestuur met tegenwoordigheid van geest
Mensen vragen geen wonderen van de overheid. Ze vragen nabijheid. Geen systeem dat zegt wat ze fout doen, maar een overheid die meedoet in wat zij goed proberen te maken. Die niet over hun hoofden heen beslist, maar naast hen staat. Geen abstractie, maar tegenwoordigheid van geest – en aanwezigheid in de praktijk.

Want bestuur dat werkt, begint niet met centralisatie of decentralisatie, maar met het besef dat beleid betekenis krijgt in levens van mensen. Dáár moet het kloppen: aan het loket, in de klas, op de werkvloer. Dat is niet zacht – dat is precies. Geen macht op afstand, maar zorgvuldige verantwoordelijkheid.

Niet alles doen – maar goed wat je doet
De overheid hoeft niet alomtegenwoordig te zijn. Maar wat ze doet, moet goed zijn. Eerlijk. Begrijpelijk. Begrensd. Mensen willen weten waar ze op kunnen rekenen. Niet alles, maar wél wat ertoe doet. En niet alleen zolang het uitkomt.

Langetermijndenken is daarin geen luxe, maar noodzaak. Investeren in structuren die generaties kunnen dragen, niet in oplossingen die volgende maand alweer sneuvelen. Stabiliteit is geen stilstand, maar de bereidheid om koers te houden – ook als het even tegenzit. Institutionele degelijkheid is geen ouderwets woord, maar de basis van vertrouwen.

Rechtvaardig is niet altijd gelijk
Rechtvaardig bestuur gaat niet over regels die voor iedereen hetzelfde zijn, maar over regels die mensen daadwerkelijk verder helpen. Dat vraagt oog voor verschil – zonder willekeur. Het vraagt beleid dat uitlegbaar is, dat voelt als steun en niet als strijd. Een overheid die weet: gelijke kansen betekenen soms ongelijke inzet.

Daarom moeten we durven stoppen met wat niet meer werkt. Geen beleid meer zonder uitvoeringstoets. Geen bureaucratieën die eerder hinderen dan helpen. Geen systemen die mensen tot risico of uitzondering verklaren, simpelweg omdat hun leven niet in een spreadsheet past.

Vakmanschap en vertrouwen
Degelijk bestuur begint bij vertrouwen in mensen die hun werk willen doen. De wijkverpleegkundige, de sociaal werker, de conciërge, de bouwvakker. Wat zij nodig hebben, is ruimte – geen kramp. Steun – geen wantrouwen. Dat is de plek waar overheid en samenleving elkaar raken. Dáár moet het kloppen.

Bestuur moet weer kunnen zeggen: we weten niet alles, maar we kiezen wél. Niet omdat de peilingen dat vragen, maar omdat mensen op je rekenen. Geen glad verhaal, maar verantwoordelijkheid nemen voor wat telt.

Tot slot
De vraag is dus niet: moet de overheid groter of kleiner? De vraag is: durft ze aanwezig te zijn – precies daar waar ze nodig is? Durft ze te begrenzen wat schaadt, en te versterken wat goed is? Niet erboven. Niet op afstand. Maar ertussen.

Bestuur dat klopt, hoeft niet perfect te zijn. Maar het moet wel aanspreekbaar zijn. Zichtbaar. Betrouwbaar. Gericht op het geheel – niet op het korte gewin. Want beleid dat werkt, begint met aanwezigheid – en eindigt met rechtvaardigheid.