De overheid wil stoppen met het luchtalarm. Doe dat alsjeblieft niet!

Een pijnlijke vertoning van de Veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland. In het NL-Alert over de storm riep de Veiligheidsregio mensen op om veiligheidsupdates te lezen op Twitter, maar die site is niet meer te bereiken zonder in te loggen. Precies wat je wil in een noodsituatie: eerst een account aanmaken op een Amerikaanse haatwebsite. Dit is misschien wel het pijnlijkste voorbeeld tot nu toe van waarom overheidscommunicatie nooit afhankelijk moet zijn van sociale media.

Maar deze blunder deed mij denken aan een ander alarmsysteem: het luchtalarm. Want zelfs als alle websites, zendmasten én telefoons falen, kunnen we bij extreme noodsituaties nog altijd vertrouwen op die bekende sirenes, toch? Nou, misschien niet lang meer. Want mocht je het niet weten: de overheid wil stoppen met het luchtalarm. En dat is denk ik een extreem slecht idee.

De overheid was origineel van plan om vanaf 2025 het vertrouwde luchtalarmsysteem stil te gaan leggen. Noodwaarschuwingen zouden dan alleen nog maar gedeeld worden via NL-Alert. Dat definitieve besluit werd uitgesteld, maar het plan ligt bij de overheid dus nog steeds serieus op tafel. Sterker nog: in januari adviseerde het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV) om het systeem te ontmantelen. “Het heeft zijn beste tijd gehad.” Echt?

Bij acute noodsituaties zouden mensen dan dus alleen nog maar worden gealarmeerd via NL-Alert op hun mobiel. Het aantal ernstige problemen hiermee is niet te tellen. Het is natuurlijk sowieso al belachelijk om er vanuit te gaan dat iedereen altijd maar een smartphone met mobiele verbinding bij zich heeft, maar laten we voor de grap even doen alsof dat zo is. Dan alsnog kan de batterij van de telefoon leegraken. Hij kan uitstaan. Hij kan vallen en stukgaan. Hij kan simpelweg oud zijn en niet goed werken. Bij een grote ramp kunnen de telecomnetwerken plat komen te liggen. Of je kunt simpelweg je telefoon even in een andere kamer neerleggen en het alarm daardoor missen.

Maar zelfs als je je toestel in je hand hebt, werkt het nog niet altijd. Het kan zijn dat je toestel de alarmberichten niet goed kan ontvangen zonder dat je dit weet. Als je even geen bereik hebt, of zelfs als je aan de rand van het crisisgebied zit, kan het zijn dat je het Alert helemaal niet krijgt. En zelfs als je het wel krijgt, kan het soms wat tijd kosten. Ik heb het meerdere keren meegemaakt dat het langer duurde (soms een paar minuten, maar een enkele keer zelfs een halfuur!) voordat iedereen het bericht krijgt.

Dit lijken misschien kleine problemen, maar onthoud: dit gaat allemaal om het alarmsysteem voor acute noodsituaties. Dan kunnen gemiste meldingen of vertraagde minuten extreem kostbaar zijn. Dat terwijl sirenes – mits die goed onderhouden en verspreid zijn - door iedereen met een goed werkend gehoor altijd gelijk worden opgemerkt.

Het NIPV geeft argumenten om met de sirenes te stoppen, maar die vind ik ook niet heel sterk. Zo zouden steeds minder mensen weten wat ze moeten doen als de sirene afgaat. Dan kun je toch ook gewoon weer een campagne beginnen? Ik heb het als kind goed geleerd van Postbus 51: ramen en deuren dicht, radio of tv aan. Helder. Er zijn nu ook campagnes over NL-Alert, dus dat kan best. Volgende argument van het NIPV: de sirenes bereiken ook niet iedereen. Ja, dat is een probleem, maar dan kun je toch ook gewoon meer sirenes neerzetten? Klaar.

Verder zegt het NIPV ook dat de sirenes weinig worden ingezet. Bij de storm werd bijvoorbeeld NL-Alert wel gebruikt maar de sirene niet. Dat mag zo zijn, maar als er één soort systeem is waarbij “weinig gebruik” geen argument zou moeten zijn, dan is het wel een alarmsysteem. Dat is het hele punt! Alsof je mensen gaat adviseren om hun brandmelders uit het raam te gooien omdat het huis toch nog nooit is afgebrand. Wat nou wanneer er wel een ramp gebeurt waarbij de sirenes gerechtvaardigd en nodig zijn?

En een bonus: het luchtalarm blijft ook bij een massale stroomstoring nog een week werken, leerde ik van Kidsweek. Met een mobiel is het na maximaal twee dagen wel afgelopen.

En toch denkt de overheid er dus serieus over na om het luchtalarm uit de lucht te halen. Sterker nog: sommige veiligheidsregio’s lopen alvast op de zaken vooruit. De veiligheidsregio Noord-Holland Noord, die calamiteiten in 16 gemeenten onder hun hoede heeft, wil in 2025 beginnen met het afbreken van de sirenes. Waarom heeft bijna niemand het hier over?

Natuurlijk is NL-Alert heel waardevol en belangrijk. Het kan in kortere tijd meer informatie overbrengen dan de sirenes, het bericht kan in meerdere talen worden verspreid, het bereikt (ondanks de problemen) wel enorm veel mensen (9 op de 10 volgens de overheid zelf), en uiteraard is het enorm belangrijk voor mensen die de sirene niet kunnen horen omdat ze bijvoorbeeld doof of slechthorend zijn. We moeten het absoluut blijven gebruiken. Maar in hemelsnaam, laten we er niet onze enige optie van maken. Gebruik ze allebei. Bij acute noodsituaties hebben we een systeem nodig dat niet te missen is, wat er ook gebeurt. Het luchtalarm is dat systeem. En zelfs als dan voor een groot deel twee noodsystemen naast elkaar gaan lopen, is het nou echt zo erg om een backup te hebben?