De prijs van ongehoorzaamheid

En toen zei Harvard nee.

Harvard is de eerste universiteit die weigert te buigen voor de eisen van Donald Trump en wordt dus gestraft. Meer dan twee miljard dollar aan financiering, bevroren als een dreigement. De boodschap van het Witte Huis is helder: wie niet gehoorzaamt, moet bloeden.

In Trumps universum is alles een transactie. Loyaliteit is te koop, grondrechten zijn onderhandelbaar, de werkelijkheid is een instrument, zolang het hem dient. Hij regeert als een dictator die de wereld beschouwt als zijn vastgoedportfolio. Alles wat niet opbrengt, moet weg. En wie niet meewerkt, wordt kaltgestellt.

Maar Harvard is geen bedrijf. Het is een academisch instituut en laat zich niet chanteren. Niet omdat ze onkwetsbaar is, maar omdat ze geworteld is in de grondrechten die een democratische rechtsstaat vormen: de vrijheid van denken, spreken, onderzoeken en van onderwijs. De fundamentele academische vrijheid, die dient om de samenleving te beschermen tegen dogma, propaganda en autoritaire inmenging, is niet te koop.

Een universiteit die haar curriculum afstemt op de grillen van een president houdt op een universiteit te zijn. Ze wordt dan een lange arm van de staat, een echo van het gezag. Het denken zelf wordt dan gegijzeld.

En precies daarom zei Harvard nee.

De psychoanalyticus, filosoof en humanistisch denker Erich Fromm beschreef al decennia geleden hoe de moderne mens balanceert tussen de drang tot vrijheid en de angst ervoor. Vrijheid vereist keuzes, twijfel, verantwoordelijkheid. Het vraagt moed. En dus leveren velen haar liever in aan ‘sterke’ leiders. Ze laten zich nog liever comfortabel maar verstikkend omhelzen door de gespierde armen van dwingende controle dan dat ze zelf moeten nadenken.

Trump begrijpt die angst en misbruikt haar genadeloos. Hij belooft zekerheid, identiteit en veiligheid, in ruil voor onderwerping. Wat hij niet verdraagt, is autonomie. Wat hij niet kan beheersen, moet verdwijnen.

De ‘nee’ van Harvard is een lakmoesproef voor onze tijd. Zijn we nog bereid om te staan voor iets dat bestraft wordt? Zijn we bereid een prijs te betalen voor behoud van onafhankelijkheid en autonomie?

In een tijd waarin dwingende, autoritaire stemmen gehoorzaamheid eisen, is weigeren de krachtigste vorm van verzet. En wie dat niet begrijpt, moet zich misschien eens inschrijven bij een universiteit.