De provocerende  ex die we niet loslaten

Hij plaatst een afbeelding: rechts een boos kijkende vrouw met hoofddoek, links een blonde vrouw die breed glimlacht. Voor de meeste Nederlanders is dit geen onschuldig plaatje. Het is een directe aanval op onze waarden. Het zet groepen tegen elkaar op en stereotypeert mensen. Meer dan duizend mensen hebben aangifte gedaan, van discriminatie en haatzaaien, en de kans is groot dat Wilders vervolgd wordt. Aangifte voelt als een gezonde grens, als een duidelijke ‘tot hier en niet verder’, maar in werkelijkheid bekrachtigen we zijn provocaties.

Nederland zit al jaren in een destructieve relatie met Wilders. Hij provoceert bewust en lokt emotionele reacties uit. Die publieke verontwaardiging is precies waar hij op uit is. Iedere aangifte, elke rechtszaak, ieder verontwaardigd krantenartikel en elke discussie aan talkshowtafels zet hem in de spotlight en biedt hem een podium. Daar kan hij zich presenteren als de onderdrukte buitenstaander die ‘de waarheid’ durft te zeggen terwijl ‘het systeem’ hem ‘monddood’ probeert te maken. Het houdt hem relevant en versterkt zijn boodschap dat hij het slachtoffer is en beschermd moet worden. Niet alleen door beveiligers, maar ook door z’n achterban.

Onze verontwaardiging komt voort uit een verlangen om grenzen te stellen en onrecht aan de kaak te stellen. Aangiftes en een rechtszaak lijken een manier om hem te stoppen, maar bij iemand die gedijt op conflict werkt het precies averechts. Iedere reactie, hoe gerechtvaardigd ook, geeft hem aandacht en bevestigt aan zijn achterban dat hij de ‘held’ is die tegen een ‘onderdrukkend systeem’ strijdt. Het conflict zelf wordt zo een podium, en de emoties die wij voelen, worden gebruikt (misbruikt) om zijn slachtofferschap verder op te voeren. En omdat zijn achterban een aanval op hem als een aanval op henzelf ziet, zal hun loyaliteit naar hem alleen maar groter worden.

Wat betekent dit voor ons in aanloop naar de verkiezingen op 29 oktober? Het is verstandig te verwachten dat er meer provocaties zullen komen. We kunnen onszelf wapenen door bewust te kiezen hoe we reageren. Herken de strategie, toon geen emotionele reacties, en focus op inhoud en gemeenschappelijke waarden in plaats van op de tweedeling die hij probeert te forceren. Soms is stilte krachtiger dan strijd. Wie dit begrijpt, doorbreekt de strategie en ontneemt de provocateur zijn kracht.

De vraag is dus niet alleen of dat wat hij doet strafbaar is. Het is eerst en vooral de vraag hoe wij moeten reageren zonder hem in de kaart te spelen. Zoals bij die ene ex die steeds weer belt met drama. Soms is zwijgen de enige manier om het patroon te doorbreken. Misschien wordt het tijd dat Nederland stopt met reageren. Niet omdat we hem gelijk geven, maar omdat zijn provocaties zonder onze aandacht aan kracht verliezen.