De rechter is het laatste schild

Sylvain Ephimenco stelt in Trouw dat rechters zich niet moeten uitspreken over controversiële columns. Ik beweer het tegenovergestelde: wanneer columnisten laster verspreiden en daarmee individuen of groepen onterecht schaden, moeten mensen hun rechten bij de rechter kunnen verdedigen.

Het ging niet om een zin die verkeerd geïnterpreteerd had kunnen worden, maar om een bredere context waarin Telegraaf-columniste Nausicaa Marbe duidelijk laster pleegde. Onder de kop “De wensen van Hamas-supporters” schreef zij: “Zondag wordt er ook geschreeuwd op de Dam tijdens een ‘solidariteitsdemonstratie met Gaza’ georganiseerd door aan Hamas gelieerde organisaties, Milli Görus en de moskeekoepel FIO. FIO is een Haagse koepel, maar het stadsbestuur vindt het vast prima dat ze met Hamas meeheult.”

De Telegraaf verdedigde zich met het argument dat de komma in de eerste zin betekende dat er geen directe beschuldiging werd geuit. Maar wie de context van de column en het bredere debat kent, weet dat dit een bewuste poging is om alle Palestina-supporters neer te zetten als Hamas-aanhangers. Israël-supporters gebruiken al jaren het label 'Hamas-aanhanger' om Palestina-supporters te framen. LexisNexis toont talloze voorbeelden waarin vreedzame demonstranten als terrorisme-sympathisanten worden weggezet. Bijvoorbeeld de Telegraaf schreef over “haatbetogingen van Hamas-aanhangers” en de Israëlische ambassade stelde dat de UvA “toe gaf aan gewelddadige Hamas-aanhangers”.

Opvallend is de hypocrisie van columnisten die nu de Telegraaf verdedigen. Toen het CIDI Baudet voor de rechter sleepte, vonden zij juridische stappen wél gepast. Nu Marbe laster pleegt, wordt vrijheid van meningsuiting als schild gebruikt. Dit is een selectieve verdediging van rechten.

Palestijnse activisten worden gedemoniseerd en hun rechten ingeperkt. De media laten dit niet alleen toe, maar faciliteren het, door kritiekloos opiniestukken te publiceren die vol zitten met ad hominems en ongefundeerde beschuldigingen. Bijvoorbeeld De Volkskrant publiceerde op 4 maart een stuk waarin Tjeerd Ritmeester, Keren Hirsch, Hanna Luden, Caroline Diepeveen en Louis Plas zowel Francesca Albanese als GroenLinks-PvdA van antisemitisme beschuldigden: “Onze worsteling werd recent pijnlijk duidelijk toen de partij in de bres sprong voor Francesca Albanese. De VN-rapporteur is al jaren omstreden vanwege antisemitische uitlatingen en haar openlijke vergoelijking van Hamas-terreur.” De link in het artikel bevatte echter geen enkel bewijs van antisemitisme of “openlijke vergoelijking van Hamas-terreur”. Jolande Withuis, de nieuwe acquisitie van de Volkskrant, beschuldigt Palestina-supporters van Jodenhaat: “De snelheid waarmee antisemitisme, al dan niet vermomd als antizionisme, onder jeugdig links recentelijk salonfähig is geworden is voor mij dan ook nog onbevattelijker dan de traagheid waarmee de naoorlogse samenleving de vernietiging van de Joden herdacht.”

Tegelijkertijd worden Israël-supporters nooit op dezelfde manier aangepakt. Waarom deze asymmetrie? Het is niet zo dat karaktermoord op Israël-aanhangers onmogelijk is. Bijvoorbeeld als men opiniestukken publiceert dat Palestina-supporters Jodenhaters zijn, zou men ook opinies moeten publiceren die Israël-supporters als moslimhaters beschouwen. Er is immers een correlatie tussen islamofobie en steun voor Israël. Islamofoben als Geert Wilders pleiten openlijk voor Israëlische annexatie van de Westbank en etnische zuivering. Vicepremier Mona Keijzer doet islamofobe uitspraken terwijl haar partij actief pro-Israël lobbyt. Ook Volkskrantcolumniste Jolande Withuis heeft islamofobe ideeën: “Moslims hebben zich, ongeacht hun huidskleur, onder de noemer ‘zwart’ weten te manoeuvreren, waarmee islamkritiek nu onder de noemer ‘racisme’ is komen te vallen.”

Sommigen zeggen dat je niet naar de rechter moet stappen en woorden met woorden moet bestrijden. Maar voor Palestina-supporters, moslims en andere minderheden is het lastig om opiniestukken geplaatst te krijgen. Honderden ingezonden stukken moeten concurreren om slechts enkele beschikbare plekken. NRC kreeg in 2010 7.000 brieven en 4.400 ingezonden stukken. Kranten geven voorrang aan BN’ers en actuele gebeurtenissen en kiezen eerder voor stijl dan voor logica. Arnold Vonk, voormalig opinieredacteur van de Volkskrant, bevestigt dit in zijn boek Effectief opiniestukken schrijven:

“Binnen deze journalistieke debatomgeving wint ook niet degene die zich aan de afgesproken lengte houdt of het kleinste aantal drogredenen gebruikt. Op de opiniepagina's is de winnaar degene die de meest aandacht krijgt... Zorg er ook voor dat u in uw verleidingskunst de drogredenen verhult. We voeren immers geen debatwedstrijd, maar een strijd om de lezer. Maar gebruik alleen drogredenen als u er zeker van bent dat uw lezers de redeneerfouten niet herkennen.”

Sterker nog, De Telegraaf publiceert niet snel stukken van moslims. Uit mijn zoektocht in LexisNexis blijkt dat De Telegraaf in 2024 maar liefst 159 negatieve opiniestukken over moslims publiceerde. Dit jaar hebben ze ook Lale Gül aangesteld, vanwege haar anti-islamtikkerij. Het is dus onrealistisch te eisen dat FIO zich uitsluitend via opiniestukken zouden moeten verdedigen en niet via de rechter.

Daarom is de rechter soms de laatste verdedigingslinie. Zoals de rechter in deze zaak opmerkte: “Een columnist heeft een grote mate van vrijheid om te simplificeren, uit te vergroten, te overdrijven en gebruik te maken van scherpe bewoordingen. Die vrijheid is echter niet onbegrensd. Zo mogen gebezigde bewoordingen niet nodeloos grievend zijn en mogen geen negatieve kwalificaties of vergelijkingen worden getroffen waartoe de feiten in redelijkheid geen aanleiding geven. Uitlatingen van feitelijke aard moeten, anders dan waardeoordelen, voldoende steun vinden in de feiten.”

Ephimenco en Marbe zijn islamcritici. Ook islamcritici halen hun rechten bij rechters. Fransman Mathieu Lindon publiceerde de roman Le Procès de Jean-Marie Le Pen. Dit fictief boek berust op de echte berechting van Front National-aanhangers, die een Marokkaan in de Seine hebben gegooid en een andere gekleurde man hebben vermoord. De hoofdfiguur in de roman zegt dat Le Pen schuldig is voor de moord, want hij ruit op met zijn retoriek. Hij noemt Le Pen de leider van een bende moordenaars, een leugenaar en een vampier, die tiert op de bitterheid van zijn kiezers en het bloed van zijn vijanden. Achter Le Pen’s woorden ‘doemt het spook van de ergste gruwelen van de geschiedenis van de mensheid.’ De Franse rechters hebben de schrijver tot een boete veroordeeld. Ook de krant Libération werd bestraft voor het citeren van deze passages. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens bevestigde dat deze straf noodzakelijk was in een democratische samenleving ondanks het feit dat politici een dikkere huid moeten hebben dan Jan met de pet. Ephimenco wil moslims (en Palestina-supporters) dus de rechten ontzeggen waarvan islamcritici juist gretig gebruikmaken.