De rekening van onze armoede is een misdaad tegen de menselijkheid

Opgroeien in onzekerheid is geen noodlot. Het is een politieke keuze.

Onlangs verscheen het rapport "Opgroeien in onzekerheid" van de Kinderombudsman. De cijfers zijn, zoals altijd, schokkend. De conclusies, zoals verwacht, zorgwekkend. Maar rapporten vertellen niet het hele verhaal. Ze kwantificeren de pijn, maar vangen niet de echo die het een leven lang nalaat. Ik kan dat wel. Mijn jeugd was een masterclass in de overlevingsmodus die het rapport beschrijft, en de littekens daarvan voel ik tot op de dag van vandaag.

De onzekerheid waar de Kinderombudsman over spreekt, is geen abstract concept. Het is de kou in huis als je wordt afgesloten van gas, licht en water. Het is de constante, zeurende stress van een alleenstaande moeder die de eindjes aan elkaar probeert te knopen. Voor mij was het fundament van mijn bestaan onveilig.

"Hadden wij niet constant op de armoedegrens geleefd, dan had mijn moeder wellicht wel ontdekt hoe onveilig mijn broer het thuis voor mij maakte. Had hij beter geholpen kunnen worden en had zijn zelfmoord in 1989 misschien wel nooit plaatsgevonden."

Deze woorden zijn geen hypothetische overpeinzing; ze zijn de harde realiteit van een leven getekend door armoede. De stress om geld is een allesverslindend monster. Het vreet niet alleen de financiële reserves op, maar ook de mentale en emotionele ruimte die een ouder nodig heeft om écht te zien wat er met haar kinderen gebeurt. Een rijke man zei ooit tegen me dat ik nooit mijn volle potentie zou bereiken door de stress van het overleven. En daar had die man gelijk in, moet ik tot mijn spijt concluderen. Je bent zo bezig met de basis dat er geen energie overblijft voor groei.

Die strijd om te overleven isoleert. Sociale uitsluiting is een van de pijnlijkste bijproducten van armoede. Het is het stille verdriet van een kind dat nooit op vakantie gaat, met Sinterklaas niet krijgt wat anderen wel krijgen en moet afhaken als iets geld kost. Wij gingen nooit op vakantie. Daardoor heb ik veel gemist. En dit terwijl er bij ons thuis niet eens sprake was van schuldenproblematiek. Nee, het geld was gewoon altijd allemaal op iedere maand maar weer.

Dit is de realiteit voor te veel gezinnen. In het zesde rijkste land ter wereld. Laat dat even bezinken.

We moeten ons kapot schamen dat wij hier überhaupt een armoedebeleid hebben, zei ik ooit. Het is een grotere schande dan we lijken te beseffen, dat we de meest kwetsbaren in ons land zo verwaarlozen. Kinderen zijn geen emotionele analfabeten; ze voelen de spanning van hun ouders feilloos aan. Ik herinner me 1982, ik moest nog tien worden. We werden onterecht afgesloten van gas, licht en water. De onmacht die ik voelde toen ik mijn moeder hoorde huilen vanwege de afsluiting, voel ik nu weer als ik erover spreek. Ik zie nog voor me hoe zij, ondanks de kou, buiten de barbecue aanstak om aardappelen te poffen. Maar de spanning en stress waren er elke maand. De onmacht die ik toen voelde, voel ik nu nog.

Die onmacht is een litteken. Het is de reden dat ik van jongs af aan altijd heb gezorgd voor een berg cash, dat ik mijn hand er niet voor omdraaide om 'geld te maken' als het nodig was. Allemaal veroorzaakt door het zien lijden van mijn moeder. Dat is wat armoede doet. Hetprogrammeert je voor de rest van je leven.

Als ik de minister die over onze jeugd gaat recht in de ogen kon kijken, zou ik de boodschap herhalen die ik ooit aan oud-premier Rutte gaf: Ik vind het een misdaad tegen de menselijkheid hoe dit land zoveel burgers in constante armoede weet te houden. Het is zo onnodig. Als je als Staat vandaag beslist alle uitkeringen en lonen zoveel te verhogen dat toeslagen onnodig worden, dan verdien je die uitgave acuut terug door het afnemen van allerlei maatschappelijke en gezondheidszorgkosten.

Opgroeien in onzekerheid is geen noodlot. Het is een politieke keuze. De rekening van die keuze wordt betaald door kinderen, die er een leven lang de gevolgen van dragen. Het is tijd om te investeren in zekerheid, in veiligheid, in de toekomst. Het is tijd om te stoppen met het plegen van deze misdaad tegen onze eigen kinderen.