De rol van landbouw op weg naar een betrouwbare en visionaire aanpak bij de toekomst van de openbare ruimte

Als een of twee generaties geleden zouden zien hoe we met zoveel geld zoveel landschap vernielen dan zouden ze terstond weer afscheid nemen.

Door: Raf Daenen en Peter van Rooy

De verschillende overheden gaan niet consistent om met de openbare ruimte en zijn daarom onbetrouwbaar. De doelen en de regels veranderen voortdurend en het ontbreekt aan een langetermijnvisie. Zo weten we niet hoe het plaatje voor onze provincie Noord-Brabant er in 2050 uit zou moeten zien. Ontwikkelingen lopen onder regie van diverse bestuurders, kriskras door elkaar heen en het risico bestaat dat er ernstig afbreuk wordt gedaan aan het natuur- en cultuurlandschap dat in de loop der eeuwen is ontstaan.

Zoals bekend is Noord-Brabant de provincie met de meest intensieve veehouderij, waarbij kleinschaligheid het moet afleggen tegen grote bedrijven. Veel kleine boerenbedrijven en zeker degenen die geen opvolging hebben verkopen hun grond aan overheden, projectontwikkelaars of grote agrarische bedrijven. Daardoor verdwijnen kleine waardevolle landschappen om plaats te maken voor woningen of bedrijven en de polarisatie in kleine gemeenschappen neemt daardoor toe.

Belangrijke problemen zijn dat er vaak weinig kennis en ambitie is bij ambtenaren, dat besluitprocessen vaak stroperig verlopen en veel tijd kosten, dat er in politieke kringen verstrengeling van belangen is, dat adviesbureaus verschillende belangen niet goed afwegen en dat grote spelers veel invloed kunnen uitoefenen.

Hoe voorkomen we dat de huidige trend zich in de toekomst voortzet?
Allereerst moeten we kijken naar de houdbaarheid van onze huidige wijze van voedselvoorziening. In eigen land moet beter gebruik worden gemaakt van wat er natuurlijk aanwezig is. Denk aan kringlooplandbouw, die eeuwenlang is toegepast, maar plaats heeft gemaakt voor grote eenvormige kavels. Personen zoals Carola Schouten en Imke de Boer van de universiteit Wageningen zien grote voordelen in kringlooplandbouw. Het is beter voor de variëteit van flora en fauna, voor bodem- en waterkwaliteit, voorkomen van verspreiding van ziektes, en landschappelijke waarde. Daarbij wordt wel gebruik gemaakt van wetenschappelijke inzichten, waarbij de opbrengst wordt geoptimaliseerd. Romantische ideeën over knuffelkoeien, pluktuinen of voedselbossen zijn leuk voor de Bühne, maar lossen het toenemend probleem van voldoende goede voedselvoorziening niet op. Het is dringend nodig dat verschillende stakeholders bij ruimtelijke ordening en landschappelijke inrichting met elkaar meer kennis en inzicht vergaren en delen. Ook moeten ze elkaar vinden in het gemeenschappelijke belang van goed en rationeel beheer van ons landschap, zodat voedselvoorziening hand in hand gaat met ecologische, recreatieve en landschapseigen waarden en belangen. Neem goed willende boerenserieus.

Voor de toekomst moeten de overheden actiever acteren, en aangeven wat de mogelijkheden en grenzen zijn ten behoeve van behoud en uitbreiding van waardevolle voedselvoorziening en landschappelijke waarden. Daarvoor moet gezamenlijk worden gewerkt aan een visie, concrete uitvoeringsplannen en haalbare financiering, waarbij duidelijk is wie de regie voert. Eenduidigheid van bestuur, geen dure advies bureaus die middels participatie processen vaak de oorzaak zijn van nog meer polarisatie, en ambtenaren met de voeten in het zand en praktische plannen op bedrijfsniveau op basis van integrale financiering. Wie betaalt bepaalt en bij versnippering is goedkoop duurkoop.

Raf Daenen oud wethouder en docent maatschappelijke organisatie
Peter van Rooy, directeur kenniscooperatie NederLandBovenWater