De rood-witte blinddoek van Ajax

Hoe de club die online haat bestrijdt, offline excellentie negeert

Vandaag las ik een bericht dat waarschijnlijk zal wegzakken in de gebruikelijke stilte van ontkenning. Zaakwaarnemer Sigi Lens spreekt uit wat velen voelen maar weinigen durven benoemen. Lens stelt: "Heitinga presteerde nul met Jong Ajax en krijgt wel alle kansen… Als zwarte man zeg ik: wat gebeurt hier?"

Hij doelt op de werkwijze van Ajax rondom Michael Reiziger en Winston Bogarde, twee coaches die werden klaargestoomd voor het hoogste niveau, maar terzijde werden geschoven voor John Heitinga. Dit is geen incident. Dit is een röntgenfoto van hoe macht werkt in Nederland.

De perfectie van institutionele blindheid
Ajax presenteert zichzelf als internationaal, progressief, een club die talent herkent ongeacht afkomst. Hun marketingmachine draait op diversiteit, van Cruijff tot Kluivert, van Davids tot Ziyech. Maar kijk naar waar de werkelijke macht ligt. Kijk naar wie de strategische beslissingen neemt. Kijk naar wie wordt 'klaargestoomd' en wie daadwerkelijk doorbreekt naar de echte posities.

En hier wordt de paradox pijnlijk zichtbaar. Ajax, dezelfde club die trots AI-technologie inzet tegen online haat en als eerste in Nederland een Social Gedragscode introduceert, lijkt blind voor de analoge apartheid in eigen huis. Ze filteren haatberichten van fans, maar niet de exclusiemechanismen in hun bestuurskamers. Ze beschermen spelers tegen digitaal racisme, maar niet coaches tegen de institutionele voorkeur voor bekende gezichten boven bewezen prestaties.

De digitale voordeur wordt beveiligd met geavanceerde algoritmes die discriminerende taal detecteren en verwijderen. Een stellingname tegen haat, een uitgestoken hand naar wie zich dagelijks moet weren tegen racisme en intimidatie. Het is een signaal naar de jeugd: dit is niet normaal, en het zal ook nooit normaal worden.

Maar terwijl de technologie de comment sections bewaakt, blijft de achterdeur van de organisatie wijd openstaan.

Reiziger wordt kampioen met Jong Ajax. Bogarde wordt door spelers geroemd om zijn trainingsvaardigheden. Beiden worden jarenlang voorbereid op het hoogste niveau. En dan? Dan wordt hun plek ingenomen door iemand die, in de woorden van Sigi, "nul presteerde" maar wel de juiste netwerkverbindingen heeft.

Dit is geen toeval. Dit is architectuur.

De anatomie van geraffineerde uitsluiting
Wat hier gebeurt, is de moderne vorm van apartheid: zo geraffineerd dat zelfs de uitvoerders ervan kunnen geloven dat ze meritocratisch bezig zijn. Er worden geen racistische opmerkingen gemaakt. Er worden geen expliciete verboden uitgesproken. Er wordt simpelweg een andere logica gehanteerd voor verschillende mensen.

Voor nazaten van de allesomvattende mens, vandaag aangeduid als zwarte mensen, geldt: je moet je twee keer bewijzen, drie keer excelleren, vier keer geduld hebben. En dan nog kun je worden gepasseerd door iemand die minder presteerde maar wel 'past' bij de cultuur.

Voor degenen die al binnen het netwerk zitten, geldt: potentieel is genoeg, connecties compenseren prestaties, en mislukking wordt gezien als leerschool in plaats van diskwalificatie.

De economische logica van mentale plantages
Ajax draait voor miljoenen op het talent van spelers wier lichamen wel welkom zijn, maar wier geesten niet mogen leiden. Hun snelheid wordt geoogst, hun techniek geëxploiteerd, hun charisma gecommercialiseerd. Maar zodra zij claims kunnen leggen op de economische vruchten van hun bijdrage, via coaching, management, eigendom, worden de toegangswegen subtiel afgesloten.

Het is de perfecte vorm van uitbuiting: de plantage-economie in moderne vorm. Lichamen welkom voor arbeid, geesten geweerd uit de bestuursvertrekken. Talent welkom voor entertainment, intelligentie ongewenst voor leiderschap.

Generaties coaches, managers, bestuurders in potentie hebben hun ambities bijgesteld, hun dromen verkleind, hun zelfbeeld aangepast aan wat het systeem hen toestaat. Ze accepteren rollen als assistent, als adviseur, als tijdelijke oplossing, altijd wachtend op erkenning die nooit komt omdat het systeem niet is ontworpen om hen te erkennen.

En elk filtersysteem dat externe haat tegenhoudt, blijft slechts een doekje voor het digitale bloeden, zolang de interne structuren die uitsluiting produceren intact blijven.

En dan is er nog de ironie van spelers die een iconografische erfenis op hun borst dragen die hen niet reflecteert, er trots op slaan na een goal, en vervolgens systematisch worden uitgesloten van de machtsposities binnen diezelfde club.

De collectieve schade aan Nederland
Deze apartheid in het voetbal is niet alleen onrechtvaardig jegens individuen, het verzwakt Nederland als geheel. Want wat gebeurt er met een samenleving die systematisch haar beste talenten negeert omdat ze niet passen in vooraf bepaalde hokjes?

Homogeen leiderschap produceert homogene resultaten. Teams die alleen bestaan uit mensen met vergelijkbare achtergronden denken in vergelijkbare patronen, maken vergelijkbare fouten, missen vergelijkbare kansen. Ze hebben geen toegang tot de wijsheid die ontstaat uit ervaring met uitsluiting, de creativiteit die wordt geboren uit noodzaak, de veerkracht die wordt gesmeed in weerstand.

Wat Sigi Lens vandaag deed, is meer dan een klacht uiten. Hij hield Nederland een spiegel voor. Hij stelt de vraag die maar weinigen durven stellen: "Wat gebeurt hier?"

Dit is het moment waarop Nederland kan kiezen. Het kan deze waarneming wegwuiven als overcompensatie, als victim mentality, als overdrijving. Of het kan de moed hebben om te kijken naar wat er werkelijk gebeurt in de bestuurskamers, de vergaderzalen, de besluitvormingsprocessen van al zijn instituties.

Want dit gaat verder dan Ajax. Verder dan voetbal. Dit is het Nederland dat systematisch zijn eigen potentieel verspilt door vast te houden aan patronen van toegang die gebaseerd zijn op herkenning in plaats van excellentie. Op comfort in plaats van competentie. Op bekendheid in plaats van bekwaamheid.

De spiegel ligt voor ons. De vraag is: durven we erin te kijken?