De val van Assad en de herleving van terrorisme

De kracht voor zonnige toekomstperspectieven is in essentie niet een collectief geloof, ideologie of politiek dogma. Wel is het de wilskracht van de mens die zich wil losmaken uit dit illusionaire wespennest. Zo zijn Eva en Adam ook begonnen. Is de mens van nu in staat goed en kwaad uit elkaar te houden?

Ooit was de as Egypte-Syrië met Jamal Abdul-Nassir,  president van Egypte, en Hafez Assad, president van Syrië, het levende, sterke hart van de Arabische wereld. Eerder, in februari 1958,  hadden de twee landen het document voor de vorming van de Verenigde Arabische Republiek getekend, met Caïro als hoofdstad en Nasser als president. Twee ideologieën: Arabisch Nationalisme en Arabisch Sociaal-Nationalisme. Uiteindelijk mislukte deze Verenigde Republiek, maar de twee landen trokken samen op in oorlog en vrede tijdens de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw.

Er is een satirisch verhaal over de verhoudingen in de Arabische wereld, vooral over die tussen Hafez Assad en Husni Mubarek,  opvolger van de vermoorde president van Egypte, Anwar Sadat.
Assad zegt tegen Mubarek: “Gefeliciteerd met je nieuwe schoenen,” (Mubarek betekent ‘gefeliciteerd’ in het Arabisch).
Mubarek zegt: “Mijn vrouw zei tegen me: je moet heel goed op je nieuwe schoenen letten want zijn ze van leeuwenpels gemaakt,” (Assad betekent leeuw in het Arabisch).
De tegenstellingen in die tijd hadden een ideologische basis en geen religieuze.

In de lente van 1986, ten tijde van de Iran-Irak oorlog, besloot ik met mijn Hollandse vriendin - nu moeder van mijn twee dochters van 28 jaar en 24 jaar oud -  naar het vrije gebied van Iraaks-Koerdistan te gaan. Zij, afgestudeerd aan de journalistenschool te Utrecht en toen werkzaam bij de VARA, en ik, afgestudeerd arts, maar actief werkzaam voor de Patriottische Unie van Koerdistan (PUK), toen de sterkste verzetspartij tegen Saddam onder leiding van de overleden Jalal Talabani, die na de val van Saddam president van Irak werd.

Het obstakel was een visum voor Syrië en Iran voor mijn vriendin om zo via Iran naar het vrije gebied van Koerdistan onder controle van PUK te gaan. We probeerden een visum in Brussel te halen bij het Syrische consulaat, tevergeefs. Uiteindelijk wist mijn partij het te regelen.

Het was heel koud en ijzig toen we de trein van Utrecht naar Istanbul namen en van daar de bus naar Damascus. Het was een lange rit over onveilige routes. Op een vroeg ochtenduur kwamen wij in Damascus aan. Van mijn contacten had ik de naam van een veilig hotel in het hart van Damascus gekregen, Barada Hotel, de eigenaresse was een respectabele christelijke dame. Toen hadden we een vaste veilige plek. Mijn partij had een kantoor in Damascus en vele connecties met de autoriteiten. De PUK is in 1976 in Damascus opgericht.

We hadden onze eerste taverne op weg naar Koerdistan bereikt. Het volgende doel was een visum voor mijn vriendin. Dus Teheran bereiken. De behandeling van de visumaanvraag duurde weken; het was zeer moeilijk een visum voor een Europees journalist te bemachtigen. In die tijd hebben we vele gebieden in Syrië bezocht, zoals Ma’loula, Tartus, Zabdan, aan de grens met Libanon en heilige oorden.
We wandelden vaak aan de voet van Qasion Berg in Damascus. Onderweg passeerden we het huis van Hafiz Assad, toen president van Syrië. Altijd zagen wij twee half slapende politieagenten met een pistool aan hun broekriem, zittend op nylonstoeltjes voor de deur van het presidentshuis. In al die 12 weken in Damascus vroeg nooit iemand ons iets.

We gingen bijna elke dag naar het beroemdste hotel, het Sham Palace Hotel. Daar konden we buitenlandse kranten lezen, met door de censuur zorgvuldig uitgeknipte onwelgevallige nieuws- en opinieartikelen.

Uiteindelijk, onder druk van mijn partij, verleende het Iraanse consulaat het lang verwachte visum.
Bij aankomst in Teheran had mijn partij aldaar een document van het Ramadan Center van de Revolutionaire Garde geregeld, waarmee we in Iran vrij konden rondreizen. We namen de bus van Teheran voor een rit van vijfhonderd kilometer naar de stad Kermansha, hoofdstad van de provincie Koerdistan in Iran.  Hier vandaan vertrokken we met enkele Koerdische strijders (Peshmarga) naar de Koerdische grensstad Sardasht, 430 kilometer verderop. Het vrije gebied van Iraaks-Koerdistan lag onder handbereik.

Op een nacht van ons verblijf in het kantoor van mijn partij in Sardasht hoorden we harde knallen. Men vertelde ons dat het terreuracties waren van de huurlingen van Mujahidin Xalk (Volksstrijders; een Iraanse extreem-islamitische terreurorganisatie) die door Saddam werden gesteund tegen Iran.
Na drie dagen werden we door peshmarga’s begeleid naar het gebied van Koerdistan onder controle van mijn partij.

We wilden naar het hoofdkwartier van Talabani gaan, in een ruig gebergte, 25-30 kilometer verderop. We moesten zeer discreet door een zeer gevaarlijke gebied reizen, lopend over kleine smalle bergwegen die werden bewaakt door huurlingen van Saddam. We namen genoegen met een interview met Talabani middels beschikbare communicatiemiddelen bij de Peshmarga’s.

Op de terugreis naar Teheran bezochten we ruim twintig peshmarga’s in het Centrum van de Revolutionaire Garde in Kermansha. Zij hadden vreselijke verwondingen opgelopen door chemische bombardementen van Saddam op vrije gebieden van Koerdistan. Mijn vriendin tekende hun verhalen op en nam foto’s. In Teheran nam ze contact op met enkele Nederlandse kranten, maar niemand geloofde haar verhaal. 

De kern van dit verhaal toont aan hoe de Iraanse sjiitische machthebbers twee destijds sterke Arabische landen, Syrië en Irak, als de vleugels van een gewonde vogel verlamden. Aan de ene kant de bloedige oorlog tegen Irak en aan de andere kant de steun aan Syrië in haar strijd tegen extreme soennitische groeperingen.

In ons hotel terug in Teheran werden we opgewacht door onze begeleider, een jonge medewerker van de geheime dienst Ittlaat die goed Engels sprak. Hij had het slagveld met Irak nauwelijks overleefd en toonde ons de littekens van zijn verwondingen. Hij huilde toen wij op zijn vraag wie de oorlog zou winnen, antwoordden dat deze oorlog geen overwinnaars en verliezers zou kennen.

Nu, bijna veertig jaar later met de val van de Assad-dynastie en een verlamd en zeer verzwakt Irak en Iran is de rol van de sjiitische as  gemarginaliseerd. Iran beseft heel goed dat de ziel van de nieuwe machthebbers in Damascus geworteld is in terroristische impulsen. Deze bende wil met valse verzoeningstaal christelijke Syriërs, Koerden, de Arabische wereld en het Westen misleiden.
Een Koerdische spreekwoord zegt: gras kan slechts op eigen wortels uitgroeien. En dat gaat in Syrië gebeuren.

De val van Assad is een enorme opluchting voor de Syriërs, maar politiek heeft het heel gevaarlijke consequenties, want de sjiitische meerderheid in de regio, nu gesteund door Rusland en vele anti-Turkse groepering zullen niet als flegmatische toeschouwers toekijken hoe hun sporen worden uitgewist. Westerse landen zijn van nature opportunistisch; oogstplukkers, dubieus en meestal met een pokerface.

De minderheden in Syrië, vooral de Koerden, moeten niet weer in de val van het Westen trappen. Turkije, NAVO-lid, doet alles in zijn macht om de Koerdische identiteit in Syrië te vernietigen. Ik ben ervan overtuigd dat de Koerden in de hele wereld niet zullen toekijken hoe de terroristenkinderen hun vuile handen schoonwassen met pseudo-hervormingskreten. De val van Assad is niet het einde van een verhaal, maar het begin van een ander met vage en dubieuze details en kleuren.