De Vijfde Golf van het terrorisme

De aanslag op de synagoge in Pittsburgh van enkele weken terug schokte de wereld. Een terrorist doodde er 11 synagogegangers, en riep onder meer dat ‘alle Joden moeten sterven’ en dat ‘Joden kinderen van Satan zijn’. De aanslag was er duidelijk een die gepleegd werd vanuit rechts-extremistische sympathieën, en opnieuw waren Joden het doelwit.

Het is uiteraard niet voor het eerst, het zal helaas niet voor het laatst zijn, dat Joden te maken hebben met terreur vanuit extreem-rechtse hoek. Toch blijft deze vorm van terreur niet tot deze groep beperkt. In Nederland en ook in omringende Europese landen zijn moslims en vluchtelingen steeds meer het voornaamste doelwit van rechtsextremisten geworden. Zo ook de gevestigde politiek. Eerder deze week werd bekend gemaakt dat er in Frankrijk door de veiligheidsdiensten een aanslag op president Macron is verijdeld. Ook hier hadden de verdachten rechtsextremistische motieven.

Is er sprake van een trend? Groeit de dreiging van rechtsextremisme en moeten we voor de toekomst wellicht vrezen voor meer aanslagen vanuit deze hoek? Volgens de AIVD en de NCTV is die kans zeker aanwezig. Vorige maand verscheen er al een rapport van de AIVD waarin de dienst stelt dat extreem-rechts steeds agressiever wordt. Het zelfvertrouwen van extreem-rechts groeit, waarmee ook de kans op acties vanuit die hoek toeneemt. Overigens wordt door die acties ook de kans op tegengeweld vanuit extreem-links vergroot, iets wat de dienst ook in haar rapport concludeerde.

Eerder deze week verscheen een rapport van de NCTV met vergelijkbare conclusies. De NCTV stelt in het rapport dat rechts-extremisme niet alleen een gevaar voor de samenleving vormt vanwege gewelddadige incidenten, maar ook dat vanuit deze hoek de democratische rechtsorde middels haatzaaien systematisch wordt ondermijnd. De NCTV stelt ook een toename van xenofobie online vast en beschrijft in het rapport hoe het karakter van rechts-extremisme aan het veranderen is.

Volgens de NCTV bevinden we ons op dit moment in de derde golf van rechts-extremisme. Een golf die opkwam na de verkiezing van Donald Trump twee jaar terug en die wordt aangevoerd door alt-right. In zekere zin houdt deze golf een terugkeer naar het ‘klassieke’ extreem-rechtse gedachtegoed in, dat van de ‘superioriteit van het blanke ras’. Vanuit rechtsextremistische hoek is men op dit moment erg bezig met de vermeende ondergang van dat ‘blanke ras’, hoe dat te voorkomen en hoe het ‘blanke ras’ te verdedigen. Het gebruik van geweld wordt hierbij allesbehalve geschuwd.

In Nederland is dit geweld ons, in tegenstelling tot sommige omringende landen zoals Duitsland die onder meer een golf van geweld jegens vluchtelingen kennen, tot nu toe grotendeels bespaard gebleven. De enige recente aanslag was in 2015, waarbij een molotov-cocktail in een moskee in Enschede werd gegooid. Maar in het verleden behaalde resultaten bieden ook hier geen garantie voor de toekomst. Er bestaat zeker een risico dat we in de (nabije) toekomst, met de toename van steun voor extreem-rechts en een groeiend zelfvertrouwen onder rechts-extremisten, ook met meer geweld, waaronder aanslagen, vanuit die hoek geconfronteerd zullen worden.

De bekende Amerikaanse terrorismedeskundige David Rapoport heeft beschreven hoe terrorisme altijd in golven verloopt. Het komt op, houdt aan en verdwijnt weer. Tot nu toe kent de geschiedenis vier golven van terrorisme: de Anarchistische, de Etno-Separatistische, de Nieuw-Linkse en als laatste de Religieuze golf, dat is de golf waar we ons op dit moment in bevinden. Het is niet onwaarschijnlijk, zo stelt ook Rapoport, dat de vijfde golf die van Nieuw-Rechts terrorisme zal zijn en dat we ons op dit moment aan het begin van die golf bevinden. Of dit correct is zal de toekomst uitwijzen maar gezien de ontwikkelingen in binnen-en buitenland en de groeiende zorgen van onze inlichtingen- en veiligheidsdiensten is dit zeker een mogelijk scenario waar we rekening mee zullen moeten houden. Helaas.