De volgende crisis wordt nog erger

Hoe 'grote zakenman' Trump de hele wereld in een financiële afgrond stort.

Wat gebeurt er als je elke maand meer uitgeeft dan je verdient en steeds meer moet lenen om je rekeningen te kunnen betalen. En wat als de rente op die leningen zo snel stijgt dat je al gauw meer betaalt aan die rente dan aan je hypotheek, boodschappen en alle andere uitgaven samen? Klinkt dat als een recept voor een financieel drama? Dat is het ook en het is precies waar de Verenigde Staten zich nu bevinden. En omdat een groot deel van de wereld financieel gelinkt is aan de VS, brengt dat problemen met zich mee voor ons allemaal.

De Amerikaanse staatsschuld heeft in mei 2025 de grens van 36,2 biljoen (dat zijn twaalf nullen) dollar doorbroken. Om dit in perspectief te plaatsen: dat is 120 procent van alles wat het land in een heel jaar produceert. Nog zorgwekkender is dat de regering nu 909 miljard dollar per jaar betaalt aan rente. Dat is bijna het dubbele van wat het in 2022 was toen Joe Biden nog in het Witte Huis zat. De verwachting is dat dit rentebedrag al snel de 1 biljoen dollar overschrijden.

Wat dat concreet betekent is dat Amerika binnenkort meer uitgeeft aan rente dan aan defensie, onderwijs en gezondheidszorg samen. Vergelijk het met een gezin dat meer betaalt aan creditcardrente dan aan voedsel, kleding en huur bij elkaar.

Die staatsschuld is niet volledig te wijten aan Donald Trump, ook Joe Biden heeft bijgedragen aan het probleem. Maar hoewel beide recente presidenten hun rol hebben gespeeld, is vooral die van Donald Trump bijzonder schadelijk. Zijn belastingverlagingen uit 2017 (officieel de Tax Cuts and Jobs Act (TCJA) genoemd) zijn om te beginnen verantwoordelijk voor een enorme toename van de staatsschuld. Dit terwijl Trump dat jaar een kerngezonde economie erfde van Barack Obama.

Volgens onafhankelijke analyses hebben Trumps belastingverlagingen tussen de 1 en 2 biljoen dollar aan extra schuld veroorzaakt. Erger nog: als Trump zijn belastingverlagingen verlengt en zelfs uitbreidt, zoals hij van plan is met zijn zogenaamde Big Beautiful Bill, zal dit volgens het Congressional Budget Office nog eens 4,6 biljoen (opnieuw, dit zijn twaalf nullen) dollar aan de Amerikaanse staatsschuld toevoegen in de komende tien jaar.

Onderzoeken tonen aan dat de belastingverlagingen waar met name de Republikeinen zo dol op zijn, verantwoordelijk zijn voor 57 procent van de toename van de schuld sinds 2001, en zelfs meer dan 90 procent wanneer we de eenmalige kosten van de Covid-bestrijding (verergert door Trump, opgelost door Biden) en de financiële crisis van 2008 (verergert door Bush, opgelost door Obama) buiten beschouwing laten.

Zoals gezegd, Joe Biden heeft weliswaar ook bijgedragen aan de huidige Amerikaanse schuldengroei, maar in veel mindere mate. Waar Trumps beleid wordt geschat op 1 biljoen dollar aan extra rentekosten over tien jaar, bedragen Bidens uitgaven ongeveer 500 miljard dollar. Bidens uitgaven gingen voornamelijk naar infrastructuur, sociale programma's en herstel na de pandemie. Oftewel, investeringen die op lange termijn economische voordelen kunnen opleveren.

Het cruciale verschil hier is dat Bidens uitgaven grotendeels tijdelijk waren en gericht op economisch herstel, terwijl Trump's belastingverlagingen structureel zijn en voornamelijk de welvarendste Amerikanen ten goede komen.

Waarom dit een wereldwijde ramp wordt
Amerika is niet gewoon het zoveelste land met financiële problemen, maar de ruggengraat van het wereldwijde financiële systeem. De dollar is de belangrijkste reservevaluta ter wereld, en Amerikaanse staatsobligaties worden nog altijd beschouwd als de veiligste investering ter wereld. Maar wat gebeurt er als dat vertrouwen wegvalt? Experts waarschuwen dat de financiële markten het huidige Amerikaanse fiscale beleid niet langer dan twintig jaar kunnen ondersteunen. En als het vertrouwen in de dollar instort, zullen de gevolgen daarvan verwoestend zijn.

Veel landen met een worstelende economie, vaak voormalige kolonies of met een vies woord ‘ontwikkelingslanden’, bewaren hun reserves in dollars en Amerikaanse obligaties. Wanneer deze hun waarde verliezen, brengt dat het risico mee dat hele economieën in een acute crisis belanden. Het zijn de landen die al worstelen met hun schulden - en dat zijn er veel - die als eerst ten onder gaan.

Maar het gaat verder dan dat, veel verder. Een crisis op Amerikaanse staatsobligatiemarkt brengt zo goed als zeker een mondiale financiële crisis met zich mee die alle activa doet kelderen en financiële instellingen destabiliseert.

2008 was nog niets
De huidige situatie is potentieel zelfs nog gevaarlijker dan de wereldwijde bankencrisis van 2008 die begon toen de huizenbubbel in de VS onoverkomelijk uiteenspatte. Destijds konden overheden banken uiteindelijk redden door geld bij te drukken en steun te verlenen of door ze tijdelijk over te nemen. Denk in Nederland aan Fortis/ABN Amro en SNS Reaal. Maar wie redt een bankroete Amerikaanse overheid?

In 2008 waren het vooral private instellingen die in de problemen kwamen. Nu gaat het om de overheid van 's werelds grootste economie die jammer genoeg het fundament vormt van het complete internationale monetaire systeem. Bovendien heeft de Federal Reserve, de Amerikaanse centrale bank die ondanks de naam in feite bestaat uit private ondernemingen, veel minder slagkracht om bij te springen dan in 2008, omdat de rentes al laag zijn en er al massaal geld is bijgedrukt.

Wat nu?
De oplossing is onvermijdelijk: Amerika moet ten eerste zijn uitgaven drastisch verlagen en zijn belastinginkomsten verhogen. Bij voorkeur beide. Dat lijkt een onbegonnen zaak. Het betekent namelijk niet alleen dat er direct een streep gezet moet worden door Trumps belastingverlagingen voor de rijken, maar ook dat de wildgroei aan miljardairs moet worden aangepakt door hen nu eindelijk eens evenredig te belasten. Het betekent ook dat een van Amerika’s grootste kostenpost, defensie, zal moeten inbinden. Het zal ook moeten inhouden dat de fascistische razzia’s op ongedocumenteerden beëindigd moeten worden. Niet alleen omdat het moreel verwerpelijk is, maar ook omdat er momenteel miljarden extra in de immigratiediensten worden gepompt en omdat de mensen waarop jacht wordt gemaakt een belangrijk onderdeel zijn van de Amerikaanse economie.

Het zijn maatregelen waar rechts Amerika niet eens aan wil denken, maar hoe langer deze worden uitgesteld, hoe pijnlijker de uiteindelijke oplossing zal zijn. En hoe groter de kans dat de oplossing niet meer uit Washington komt, maar wordt opgelegd door paniekverkopen op de obligatiemarkten.

Voor de rest van de wereld betekent dit dat we ons moeten voorbereiden op een financiële crisis die de bankencrisis van 2008 kan overtreffen. En dan is het geen kwestie van óf, maar van wanneer. Er ligt een tikkende tijdbom onder de wereldeconomie en die kan elk moment afgaan. Trump, die zichzelf beschouwt als de grootste zakenman ter wereld maar nog geen mavo-examen economie zou kunnen afleggen, heeft al eens de bijzonder knappe prestatie geleverd niet één maar dríe casino’s failliet te laten gaan terwijl het huis altijd hoort te winnen. Datzelfde lijkt hij nu te gaan doen met de grootste economie ter wereld. Het grote verschil met Atlantic City en de Amerikaanse overheid, is dat we er als wereldgemeenschap nu allemaal de prijs voor gaan betalen.