De waarheid is dat we ons in een oorlogseconomie bevinden

De huizenprijzen zijn in één maand met 0,7% gedaald, aldus de NRC. Het nieuwsmerk geeft wel een waarschuwing af: dan zijn ze nog 9,45% duurder dan verleden jaar. Er staat niet bij ‘gecorrigeerd voor de inflatie’. Zou dat wel gebeuren, dan zijn de prijzen van de woningen stevig gedaald. En dat de geldontwaarding spoedig terug zal keren tot de niveaus van het vorige decennium is een sprookje dat door centrale bankiers uitsluitend wordt verteld, omdat dit nu eenmaal bij hun baan hoort.

Voor woningbezitters is dat niet per se goed nieuws. De reële waarde van hun bakstenen spaarpot neemt navenant af. Dat geldt echter ook voor de hypotheekschuld. Wie een paar jaar geleden voor lange tijd de rente heeft laten vastleggen, kan zich spekkoper voelen.

Er is maar één manier om inflatie tegen te gaan: een sterke verhoging van de rentes door de centrale banken, terwijl de overheid waar mogelijk bezuinigt. Kunnen ze doen. Daarmee versterken zij dan de recessie waar we de komende maanden mee te maken krijgen. Dit weekend nog schrapte Philips vierduizend banen waarvan achthonderd in Nederland. Het bedrijf zei erbij dat dit niet alleen met de ramp rond de apneu-apparaten te maken had, maar ook met de algemene conjunctuur. Wie de inflatie drastisch aanpakt, neemt dan ook een groot risico. Wat dan in hemelsnaam? De gedachten gaan uit naar een bekend Nederlands gezegde waarin de woorden ‘handen’ en ‘haar’ voorkomen. 

Zo langzamerhand kunnen miljoenen Nederlanders het hoofd alleen boven water houden dankzij rechtstreekse subsidies van de overheid. Dat was al het geval met de laagst betaalden, daar komt nu een groot deel van de middengroepen bij. Zonder een forse overheidsbijdrage in de energiekosten zullen zij het niet redden. Het is nog net geen helikoptergeld op deze manier. Ook dat stuwt de inflatie omhoog. Een alternatief is er niet. Als burgers op grote schaal kopje onder gaan vanwege de energietarieven, schept dat grote economische en politieke instabiliteit. Dat speelt Poetin rechtstreeks in de kaart. 

Misschien moeten er echte staatslieden opstaan die het publiek de waarheid zeggen: ‘We vechten nog niet zelf met de wapens, maar voor het overige bevinden we ons in een oorlogseconomie.’ Dat vereist bijzondere maatregelen en een eerlijke verdeling van de pijn. Als het om energie gaat, krijgen de – voor ons maatschappelijk voortbestaan – essentiële diensten en bedrijven prioriteit. Dat is precies het omgekeerde van wat Rob Jetten ons nu voorspiegelt: eerst schakelen we de bedrijven af, dan pas de burgers. Dat kan niet in een oorlogseconomie, want zo tast je weerbaarheid en verdienvermogen van ons land aan. En ondanks dalingen zijn de energieprijzen nog steeds dubbel zo hoog als voor de crisis.

In een oorlogseconomie wordt ook duidelijk hoeveel energie Nederland zich dan kan veroorloven. De overheid verdeelt dat eerlijk volgens een distributiesysteem. Dat kan op allerlei manieren worden uitgevoerd. Het eenvoudigste zou zijn dat burgers maar een bepaald percentage mogen afnemen van hun verbruik in het laatste normale jaar 2020. Dat stijgt en daalt dan met de beschikbaarheid en de wereldmarktprijzen van olie, gas en stroom. Je kunt je ook voorstellen dat het energielabel van een woning een rol speelt.

Eigenlijk kennen we nu al zo’n distributiesysteem. Alleen mogen rijken net zoveel blijven verstoken als ze willen, omdat ze zich kunnen veroorloven de marktprijzen te betalen. In een echte oorlogseconomie moeten ook zij zich beperken. Er mag immers geen energie worden verspild aan luxe en onnodige opwarming van vertrekken, zwembaden et cetera. Daardoor krijgt bijvoorbeeld het hermelijn ten huize van Willem Alexander een functie erbij. 

Ondertussen vinden in de Tweede Kamer heftige debatten plaats over wat de prioriteit krijgt. De uitbreiding van de woningvoorraad of isolatie van de bestaande hoeveelheid? Het zijn duivelse dilemma’s maar die heb je altijd in een oorlogssituatie. En dan komen ook nog al die vluchtelingen uit Oekraïne onze kant op als Poetin er inderdaad in slaagt het dagelijks leven achter de fronten totaal te ontregelen. Die kunnen we niet aan de grens laten staan, willen we serieus paal en perk stellen aan de machtsambities van Rusland. Net zomin als we Russen de toegang kunnen ontzeggen die met de voeten stemmen en aan het overheersingsapparaat van Poetin proberen te ontsnappen. Je kunt niet zeggen: ‘Die moeten in eigen land hun dictator ten val brengen.’ Als je ze dat voorhoudt, moet je ook wapens droppen. Zo eenvoudig ligt dat. 

We kunnen ons natuurlijk ook overgeven. Dat is ook een optie. Bedenk dan wat 2500 jaar geleden of zo de Gallische legeraanvoerder Brennus zei tegen de Romeinen, die hem met goud wilden betalen voor zijn aftocht: ‘’Vae victis’’, Wee de overwonnenen. Tegelijkertijd trok hij zijn reusachtig zwaard en legde dat bij de gewichten op de weegschaal waarmee de oorlogsschatting werd berekend. Toen vochten de Romeinen toch maar door. Een nederlaag is zelden goedkoop. Maar nou we het toch over de oudheid hebben; misschien komt er wel een deus ex machina die het allemaal oplost. Waarom zouden we ons op erger voorbereiden, tenslotte? Dat deden de Sybarieten ook niet. 

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister Het Geheugenpaleis, de podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis.