De xenofobie achter reisbeperkingen

Toen onze Elias twee maanden oud was, vlogen we naar Nederland. Niet alleen voor een wederzijdse kennismaking met Elias’ Nederlandse familie, maar ook om de publicatie van mijn nieuwe roman te vieren. Na een kort verblijf keerden we vorige week weer terug naar Finland, en sindsdien verblijven we in quarantaine.

De Finse coronamaatregelen zijn wat strenger dan elders en mede daardoor doet Finland het zowel in epidemiologisch als in economisch opzicht beter dan andere Europese landen. Het leven is al maanden bijna zoals het oude normaal en Finland is een van de weinige landen waar bijvoorbeeld marathons nog gewoon kunnen doorgaan. De twee weken quarantaine nemen we dan ook voor lief.

Toch knaagt het wel een beetje. We weten precies met wie we in Nederland in contact zijn geweest en voor zover we weten is geen van hen positief getest. Quarantaine is vaak geen maatwerk, en twee weken thuis blijven is behoorlijk wat gevraagd. Finse politici willen reizigers behalve quarantaine ook nog tot een coronatest gaan verplichten, en die test moet voor rekening van de reiziger komen. Voor reizende Finnen gaat die verplichte coronatest echter niet gelden.

Als maatregelen buitenproportioneel worden, is de individuele vrijheid in het geding. De vraag wat wel en wat niet proportioneel is, beheerst sinds het begin van de uitbraak al het publieke debat. In heel de wereld is dat zo. Maatregelen die betrekking hebben op de hele bevolking zijn politiek minder aantrekkelijk dan het toespitsen op kleinere groepen zoals buitenlanders of reizigers. De gedachte dat al het slechte altijd van buiten komt, zoals de regen dat doet, neigt echter naar xenofobie.

Nou is reizen in onzekere tijden geen pretje, maar voor ons was niet reizen ook geen optie. Niet iedereen is net vader geworden of heeft een nieuw boek, maar het is ook niet zo dat iedere reiziger een vakantieganger is of zelfs dat alle vakantiegangers zich corona-onveilig gedragen. Volgens het World Migration Report van de Verenigde Naties telt de wereld zo’n 272 miljoen migranten, en in Nederland heeft ongeveer een kwart van de bevolking een migratieachtergrond. Tel daarbij nog de mensen die internationaal werk verrichten, en je moet onder ogen zien dat internationaal reizen voor ontzettend veel mensen van essentieel belang is.

Het beperken van reizen kan een zinnige maatregel zijn als die helpt een epidemie te houden waar hij heerst. Maar deze epidemie is niet meer buiten de deur te houden, zeker niet in Europa, waarbinnen de grenzen open horen te zijn. Een sterkere Europese aanpak met strenge, uitbraakgerichte (dus meestal: lokale) maatregelen, volledig gefinancierd door een breed gedragen fonds, had zowel het reizen als de internationale economische activiteit beter kunnen beschermen. Zo bezien zijn het in tijden van corona juist de reizigers die de dupe zijn van anti-Europees sentiment, van het gebrek aan internationaal vertrouwen en van de onwil om Europees beter samen te werken.

Het moreel afkeuren van reizen, zoals in de media en op de sociale media steeds meer gebeurt, getuigt van een xenofobie die voorbij gaat aan de persoonlijke redenen die mensen kunnen hebben om in tijden van corona toch de grens over te steken. Het leidt tot stigmatisering die ook nog eens averechts kan werken in de beheersing van de epidemie, want het werpt voor mensen een extra drempel op om zich te laten testen. Een reiziger die positief test, zal er immers van langs krijgen. In plaats van patiënt wordt hij een schuldige, met alle gevolgen van dien. Dus test hij of zij maar liever niet.