De zoveelste foute date met gerechtigheid

Een nagelbijt-buikpijn dag. Een kommervolle spannende dag. Al vroeg via de Google-Nest luisteren naar Radio ABC Suriname. Zo een buikpijn - normale - dag die al 43 jaar duurt. Het begon met de coup. De zogenaamde geweldloze machtsovername van 16 sergeanten, onderofficieren die opgehitst waren door pleefiguren uit Nederland met epauletten op hun schouders. Op dag 1 van die vreedzame revolutie meteen de eerste drie doden. Tussen 25 februari 1980 en 8 december 1982 zijn er diverse mensen vermoord, vermist en gemarteld door de militairen. Er was een speciaal decreet opgesteld om mensen op te sluiten zonder enige vorm van proces.

En daarom is de uitspraak - in hoogste aanleg - van het Hof van Justitie van 20 december 2023 zo belangrijk. Een goed-doorwrochte uitspraak vandaag zal, is de hoop, bijdragen aan de opheffing van de cultuur van de straffeloosheid die in Suriname rondwaart. Om de straffeloosheid op te heffen is gevangenneming van Desi Bouterse in deze van eminent belang.

Terwijl ik dit stuk tik komen er diverse updates vanuit Paramaribo. “Meneer Bouterse is niet verschenen in de rechtszaal”. Na al die grote woorden van zaterdag en de dreigementen aan het adres van de rechters besluit meneer om zich ergens buiten de stad te gaan verpozen? Kijk: eens een lafaard, altijd een lafaard. De president van de Krijgsraad zegt dat ze geen reden zien om af te wijken van het eerdere vonnis van 29 oktober 2019 van de Krijgsraad onder leiding van mr. C. Montnor.

Het is en blijft 20 jaar.

En dan komt de anticlimax: ZONDER ONMIDDELIJKE GEVANGENNEMING, “want de vervolgingsambtenaar heeft verzuimd om de noodzaak van een dergelijke onmiddellijk gevangenneming aan te tonen”. Aldus het Hof.

Wat zei ik zonet? Een kommervolle dag. Wat ik u brom.

Na dagen van politieke analyses op de sociale en twee interviews waarin ik voorspelde dat de waarschijnlijkheid dat Desi Bouterse zelfs maar een dag in de gevangenis zal doorbrengen vrijwel nihil is, is er toch sprake van een teleurstelling. Het cynisme won van de gerechtigheid en de rechtvaardigheid. De politieke belangen zijn te groot. Olie. Veel olie. Goud. Nog veel meer goud. En elke Surinaamse politicus die een beetje kan rekenen, rekent op al die rijkdommen die onder de grond verstopt zitten.

De huidige coalitie (VHP-ABOP-PL) kan na 2025 alleen aan de macht blijven met de steun van Desi Bouterse en de NDP. En dus is het feit dat er sprake was van grove mensenrechtenschendingen slechts een omstandigheid. Een horde, die even genomen moet worden voordat de heren politici verder kunnen met hun boodschappenlijstjes af te werken.

Een oud bleek en erg sleets scenario dat in 1987 ook werd ingezet door Bouterse en de oude etno-populistische partijen om de macht te verkrijgen na de democratische transitie. Een geheim akkoord, genaamd het Leonsbergakkoord was het resultaat. In dat akkoord werd de prominente rol van het Nationale Leger en de bevelhebber Desi Bouterse grondwettelijk vastgelegd. Inderdaad: de traditionele partijen gaven Bouterse in ruil voor politieke macht carte blanche. Pas in 1992 kwam er een einde aan de terreur van Bouterse, en werd het leger uit het politieke leven verbannen. (De minister van Leger en Politie Siegfried Gilds die dat bewerkstelligde, en daarna de vervolging van de 8 decembermoorden fiatteerde, heeft een hoge prijs voor zijn “brutaliteit” betaald.)

De president reisde afgelopen weekeind, 17 december 2023, naar het westen van Suriname voor een ontmoeting met 350 rijstboeren en tuinders. Hij kwam ze vertellen dat ze kunnen rekenen op “bescherming”, “hulp” en “steun in de vorm van landuitgifte”. Er komt een einde aan dat landjepik en al die andere onfrisse praktijken. Nickerie moet de voedingsschuur van Suriname worden, vindt de president. Wat hij bedoelt: “in ruil voor bescherming en steun wil ik, dat u die op mij lijkt, op me stemt in 2025”.

De president reageerde niet op het krasse optreden van zijn voorganger. Geen woord over het feit dat de ex-president categorisch weigert om de rechtsstaat te erkennen, en, feitelijk de trias als voetmat gebruikt.

In het radioprogramma Welgeïnformeerd vertelde de presentator Krishna Salikram dat tijdens de herdenkingsdienst georganiseerd door 8-DecemberCommittee in Amsterdam de advocaat Gerard Spong de mogelijkheid van een gratieverzoek aan de president door de advocaat van Bouterse, Irwin Kanhai, heeft besproken. Het is een schimmige wet, met veel mazen en ontsnappingsmogelijkheden, zei Spong.

Ik dacht gelijk aan de vele gesprekken die ik de afgelopen periode voerde met diverse bronnen over de Surinaamse Rechtspraak: dat er bij de rechterlijke macht sprake is van politieke inmenging. Bronnen noemen daarbij het hoge aantal politieke benoemingen door de partij van de president, de VHP. Diezelfde bronnen gaven aan niet te verwachten dat Desi Bouterse zou worden gearresteerd.

Het G-woord, “gratie” was in een eerder stadium door de Bisschop van Paramaribo Monseigneur Choennie als mogelijkheid geopperd. Hij wilde, zo zei hij, voorkomen dat de kwestie (na 20 december) zou leiden tot escalatie. Verzoening en vergeving dat was volgens de bisschop het uiteindelijke doel. De nabestaanden van 8 december hebben dit voorstel van Monseigneur Choennie in eerste instantie afgewezen dit omdat er in het voorstel van de bisschop geen sprake is van gevangenisstraf maar van gratie onder strikte voorwaarden. Gratie onder strikte voorwaarden is hetzelfde als ‘een beetje zwanger zijn’.

De Oecumene zal, zo schrijft het ochtendblad De Ware Tijd maandag, zich constructief opstellen indien de regering Santokhi overgaat tot de verlening van gratie aan de ex-bevelhebber van het NL, Desi Bouterse.

Vandaag zeggen de nabestaanden aan de verslaggever ter plekke dat ze berusten, dat ze tevreden en opgelucht zijn met die halfbakken uitspraak van de Krijgsraad. “Ze berusten zich in de uitspraak, gerechtigheid is geschied”. “ Het is voorbij”.

Het is voorbij? Hoe dan? Dus wat rest de andere 1000 slachtoffers van mensenrechtenschendingen nog? Moiwana? Pokigron? De soldaten die afgeslacht werden op de Brownsberg? De vrouwen die door diverse militairen en hun matties werden verkracht? De mensen die nog steeds naarstig zoeken naar vermiste familieleden? Moeten die slachtoffers ook 43 jaar wachten op een dergelijke, door politieke belangen gedreven, halfbakken uitspraak? Is dat gerechtigheid?

Inderdaad wat de rest van de slachtoffers nog? De zaak die in bevroren toestand op de plank van het International Court of Justice ligt, uit de diepvries halen dan maar? De Amnestiewet is nog steeds niet van tafel, kan ik u melden, en het ICJ kan mogelijk nu wel een uitspraak doen.

Zorgen dat de Nederlandse politietaskforce die belast is met het onderzoek naar mensenrechtenschendingen in Suriname tijdens het Bouterse regime hun dossiers kunnen aanvullen zodat mensen hier vervolgd kunnen worden?

De cultuur van de straffeloosheid is koning, keizer en admiraal in Suriname. Zoals ik in het interview tegen Glenn Truideman van Radio ABC Suriname op maandag 11 december zei: Ik weet zeker dat de advocaat van meneer Bouterse allang het gratieverzoek heeft laten tikken. Alleen de enveloppe moet er nog omheen.