Democratie verbeter je niet met burgerberaden maar met publieke ruimte

Eva Rovers houdt in NRC van 6 juni een pleidooi voor burgerberaden. Sympathiek, maar waarom zo negatief over verkiezingen? Die maken van problemen crises, verzwakken de democratie en polariseren, zegt ze. Ze vergeet echter dat verkiezingen in een land met een grote publieke ruimte (dus vrije pers, wetenschap, etc) juist tot continue discussies leiden, publiek en privé. Iedereen, echt iedereen, kan daaraan meedoen, en het eindresultaat wordt gevormd door one man, one vote. Iedereen heeft een stem. Afschaffing van verkiezingen betekent afschaffing van ieders stem. Rovers ongenuanceerde kritiek is niet ongevaarlijk.

De verkiezingscampagnes van politieke partijen zijn natuurlijk maar één onderdeel van de publieke ruimte. Wetenschappers die zich laten horen over biodiversiteitsverlies of de lokale impact van de klimaatcrisis, boeren die open dagen organiseren, burgerverenigingen die groentetuinen of voedselbossen opzetten, al deze activiteiten behoren tot de publieke ruimte. Bij al deze activiteiten zien we een grote uitstraling van publieke media, zoals lokale bladen, omroep, sociale media. De lijsttrekkersverkiezing, de voedselvisie van een gemeente, de beoordeling van de lokale of nationale rekenkamer, het jaarverslag van een voedselbos: steeds weer stellen ze niet direct aanwezigen op de hoogte van wat er speelt, juist of onjuist.

Het gaat niet alleen om woorden en zinnen in de publieke ruimte: ook om voorbeelden hoe een akker natuurvriendelijk kan worden ingericht, hoe een school met een natuurvriendelijk curriculum werkt. In principe zit er in alle mensen sociaal-politiek kapitaal: daarom is luisteren naar iedereen, en iedereen de mogelijkheid geven om een mening te vormen en te luisteren, zo centraal. Alleen zo is democratische innovatie mogelijk. De complexiteit van democratisch samenwonen met landgenoten en andere aardbewoners heeft de realisatie van dat kapitaal nodig.

Natuurlijk dient er veel te verbeteren aan eerdere genoemde activiteiten in de publieke ruimte. Politieke partijen moeten professioneler worden, wetenschappers moeten zich beter inspannen voors en tegens van een belangrijke wetenschappelijke conclusie aan te geven, media moeten zich niet laten gebruiken door haatsproeiende roeptoeters, etc.

Bij burgerberaden wordt een hoeveelheid zichzelf aanmeldende burgers representatief geselecteerd, tot bijvoorbeeld 100 deelnemers. De kans is dus heel groot dat bepaalde groepen buiten de boot vallen. Slechts 100 mensen, die ook nog eens niet een goede afspiegeling zijn van de maatschappij. Er zijn al vrij veel burgerberaden geweest, maar de meeste zijn nauwelijks opgevallen in de publieke ruimte. Hoogstens is er even aandacht voor een eindrapport, maar dat is het. Juist die uitstraling in de publieke ruimte ontbreekt ten enenmale. Het is een leuke aanvulling voor democratie, maar absoluut geen verbetering van de relatie politiek - burgers, zoals Rovers claimt. Versterking van de publieke ruimte is dat wel.