Den Haag stopt 100.000 boeken in de versnipperaar

Je zou zeggen: een bibliotheek kan niet genoeg boeken hebben. Toch doet die van Den Haag er 100.000 in de versnipperaar. Er is geen behoefte meer aan, vinden politiek en ambtenarij. Dit geschiedt allemaal onder verantwoordelijkheid van D66-wethouder Robert van Asten, fiscaal jurist en Sam Hermans, sinds een paar maanden directeur van gemeentearchief en bibliotheek tegelijk. Zij is pedagoge en werkte in het verleden vooral bij de belastingdienst waar ze leiding gaf aan allerlei digitale communicatieprojecten. Een kleine vijf jaar geleden werd zij directeur Onderwijs, Cultuur en Media bij de gemeente Den Haag.

Nul verstand van bibliotheken en archieven, die twee. Toch respectievelijk de politieke en de ambtelijke baas. U weet nu wat er komen gaat: een woedend betoog over de teloorgang van de cultuur en de barbaarse omgang met de bijbehorende schatten. Dat gaat ook gebeuren. Maakt U zich daarover geen zorgen. Maar éérst de nuance.

Bibliotheken nemen aan de lopende band afscheid van boeken. Zij zijn inhoudelijk verouderd of vervangen door nieuwe verbeterde edities, zij worden nooit meer door het publiek geleend, ze zijn zo versleten dat je ze eigenlijk niet meer mee kunt geven. De laatste decennia zijn die processen in een stroomversnelling geraakt. Dat komt door de digitalisering van de maatschappij. Wil een bibliotheek bij de tijd blijven, dan moet ze zich ontwikkelen tot een all round informatiecentrum waarvoor het internet belangrijker is dan de papieren boekenschat.

Neem bijvoorbeeld een atlas: wie pakt nog een atlas nu je alle cartografische gegevens sneller en gedetailleerder met de computer vindt dan in zo’n dik en onhandig boek? Wie in het werk van Lou de Jong naar bepaalde informatie over de Tweede Wereldoorlog speurt, kan beter de gratis online versie gebruiken want die heeft een uitstekende zoekfunctie. Iemand heeft mij ooit voor mijn verjaardag de wetenschappelijke editie geschonken met alle voetnoten erin. Zij zijn een sieraad in de boekenkast maar als ik wat uit het werk van De Jong wil weten, trek ik mijn laptop.

Toch hebben Robert van Asten en Sam Hermans een barbaarse daad verricht door al die boeken te laten versnipperen. Beschaafde beheerders van zo’n papieren erfenis stellen het publiek in staat een keuze te maken uit de werken waarvoor geen plaats meer is in de bibliothecaire herberg. Je organiseert verkoopmiddagen waar de liefhebbers voor een paar euro hun slag kunnen slaan. Die zijn er genoeg: kijk maar naar de duizenden bezoekers van tweedehands boekenmarkten zoals die van Deventer of Dordrecht. Zo krijgen mooie boeken een tweede leven bij echte fans. Reken maar dat er de nodige typografisch prachtig uitgevoerde standaardwerken uit de vorige eeuw de shredder zijn ingegaan. Je zult dan aan het eind van de rit altijd wel het een en ander overhouden waarvoor recycling de beste oplossing is. Daar is dan niets aan te doen.

Er waren vast een hoop bureaucratische en zakelijke redenen om niet voor deze aanpak te kiezen. Vernietigen was goedkoper. Het is de vele liefhebbers door Hermans en Van Asten niet gegund.

Niet zo lang geleden stopte de Rotterdamse politie op de Erasmusbrug met geweld een vreedzame demonstratie tegen de woningnood. Dezer dagen worden de Rotterdammers opgeschrikt door de gedeeltelijke afbraak van het Rotterdamse hoofdpostkantoor, een rijksmonument dat in 1923 werd voltooid. Het staat naast het stadhuis op de Coolsingel.

De gedeeltelijke afbraak is zogenaamd nodig omdat er een 150 meter hoge woontoren in wordt opgenomen. Een plan uit de burgerij om in het al jaren leegstaande gebouw enkele musea en het Stadsarchief te vestigen, werd door de politiek verworpen. In plaats daarvan leverden de machthebbers het complex uit aan de in de Maasstad vanouds bekende en beruchte vastgoedgiganten.

Dit land is van hoog tot laag in handen gevallen van harteloze, cultuurarme wheelers en dealers , die denken dat ze zonder serieuze inhoudelijke kennis elk probleem met bestuurs- of bedrijfskundige trucs aan kunnen. Ze denken in schema’s en sjablonen. Ze verwarren statistieken en begrotingen met de werkelijkheid. Ze zien niet wat ze aanrichten in de harten van de gewone mensen. Het is godvergeten achteloosheid die boeken naar de shredder brengt en een monument overlaadt met een woontoren van ik wil niet eens weten hoeveel verdiepingen.

“Alles van waarde is weerloos”, zei ooit de dichter Lucebert. Het lot van de Haagse bibliotheek en het Rotterdamse Hoofdpostkantoor legt daar het zoveelste getuigenis van af.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Naschrift: mijn lief beveelt dringend ter onmiddellijke lezing aan Het Kerkhof der Vergeten Boeken, een vierluik van de Spaanse schrijver Carlos Ruiz Zafón.