Deze door Wilders bewonderde ideoloog wist in 1962 al wat de VVD nu moet doen

“Onverantwoord”, noemde Dilan Yesilgöz het een week geleden dat Geert Wilders weekend was gaan vieren “met allemaal Poetinvriendjes”. Ze doelde daarmee op het bezoek dat de PVV-leider vlak voor de val van het kabinet bracht aan CPAC Hungary: een bijeenkomst waar je als bezoeker toch minimaal racist, Poetin-aanbidder, homohater, antisemiet, complotdenker of alles tegelijk moet zijn.

Het was niet voor het eerst dat Wilders een toespraak gaf op het congres. Die speeches zijn interessant omdat hij daarin voor een internationaal publiek van gelijkgestemden iets prijsgeeft over de bronnen waaruit hij put. Wie de PVV-leider een beetje oppervlakkig volgt, zou kunnen denken dat hij, afgezien van de bekende wijsgeren Henk en Ingrid, weinig intellectuelen kent. Maar schijn bedriegt.

Dit jaar citeerde hij Winston Churchill en J.R.R. Tolkien en in 2024 onthulde Wilders op CPAC dat hij een groot bewonderaar is van William F. Buckley jr. Deze invloedrijke Amerikaanse conservatieve denker leerde hem een belangrijke les, vertelde hij: op momenten dat niemand anders dat durft, moet je dwars voor de geschiedenis gaan staan en ‘stop’ roepen.

Vanaf begin jaren vijftig werkte Buckley (1925-2008) aan een conservatieve contrarevolutie. Hij belandde daarbij verscheidene malen aan de verkeerde kant van de geschiedenis. Buckley keerde zich herhaaldelijk tegen de emancipatie van achtergestelde groepen. Eind jaren vijftig verzette hij zich tegen de gelijkberechtiging van de zwarte bevolking, omdat “de witte gemeenschap voorlopig het geavanceerde ras is”. En in 1986 bepleitte hij waarschuwingstatoeages op de billen van homo’s die met AIDS besmet waren. Een prima methode om de pandemie in te dammen, dacht Buckley.

Toch een beetje ongemakkelijk voor Wilders, die voor homorechten is omdat die zo goed van pas komen als hij moslims wil bashen.

Ook om een andere reden is Wilders’ bewondering voor Buckley opmerkelijk. Hoewel zijn krankzinnige standpunten over het geavanceerde witte ras en AIDS wellicht anders doen vermoeden, deed Buckley moeite om de allergrootste gekken buiten de conservatieve beweging te houden.

Hij probeerde om de invloed van de John Birch Society op de Republikeinse partij terug te dringen. Dit genootschap bestond uit complotwaanzinnigen die achter elke boom een communist vermoedden. De paranoia ging zover dat ze er zelfs van overtuigd waren dat de Republikeinse president en bevrijder van West-Europa Dwight Eisenhower een Sovjet-agent was. Dat buiten de John Birch Society niemand doorhad wat er werkelijk aan de hand was, kwam natuurlijk doordat er fluoride in het kraanwater zat.

Buckley wilde dat de nieuwe rechtse beweging waaraan hij bouwde, serieus genomen zou worden en keerde zich daarom vanaf 1962 tegen dergelijke waandenkbeelden. In hoeverre hij er werkelijk in slaagde om het extremisme en de gekte buiten de deur te houden is onderwerp van debat, maar veel conservatieven prijzen zijn matigende invloed. “Bijna een halve eeuw lang zou de hoofdstroom van de Republikeinse Partij gevrijwaard blijven van de samenzweringstheorieën waarop de Birch Society het patent had. Totdat de gebeurtenissen van 2016 de Republikeinse vrede ruw verstoorden”, schreef Joshua Livestro bijvoorbeeld 2017 in de Volkskrant.

Met de komst van Trump lijken de Republikeinen afscheid te hebben genomen van elke vorm van gezond verstand. De waterscheiding werd in 2017 verreweg het beste gemarkeerd door George W. Bush. Na Trumps inaugurele toespraak vol ondergangsretoriek tekenden liplezers zijn reactie op: “That was some weird shit.”

De gevolgen van Trumps aanhoudende geflirt met complotdenkers zijn tot ver buiten de landsgrenzen te zien. De Amerikaanse president heeft het geloof in samenzweringstheorieën mainstream gemaakt. Ook in Nederland verspreiden ultrarechtse politici om de haverklap verzonnen verhalen vol ‘weird shit’. Thierry Baudet is er een meester in, maar ook Wilders en zijn geestverwanten zijn er dol op. Denk maar aan de omvolkingstheorie.

Wilders’ hysterische hyperbolen zijn inmiddels zo gemeengoed geworden dat niemand er meer van op kijkt. “Ik heb getekend voor het strengste asielbeleid, niet voor de ondergang van Nederland”, zei de PVV-leider afgelopen week nog.

Zijn partij maakte ook het begrip ‘takkiya’ populair. “Takkiya betekent letterlijk ‘het ware doel verbergen’”, schreef PVV-ideoloog Martin Bosma in zijn boek ‘De schijn-élite van de valse munters’, “de islam moedigt aan te liegen over de ware bedoelingen als de intentie is de islam te versterken.” Zelfs als er geen enkele reden is om aan te nemen dat een moslim extremistische overtuigingen heeft, kun je hem zo toch verdacht maken. Je weet immers nooit zeker wat hij écht denkt.

Die redeneertrant doet denken aan de wijze waarop de Republikeinse senator Joe McCarthy in de jaren vijftig een communistenjacht ontketende. Omdat er maar vrij weinig communisten in de VS waren, maakte McCarthy ook andere groepen verdacht: linkse wetenschappers en ambtenaren bijvoorbeeld. Homo’s moesten het eveneens ontgelden. Als gevolg van de ‘Lavender Scare’ verloren grote aantallen mannen hun baan. Zij waren betrokken bij een communistische samenzwering om de overheid van binnenuit te ondermijnen, was de even stellige als bizarre overtuiging van McCarthy.

Het mag niet verbazen dat Wilders ook deze homohater mateloos bewondert. “Ik ben de moderne Joe McCarthy”, liet hij zich in 2004 tijdens een interview ontvallen. Wilders was destijds nog VVD-Kamerlid en besloot daarom terug te krabbelen. “Daar krijg ik gezeik mee”, wist hij na een blik op de VVD-woordvoerder.

Twintig jaar later is het niet langer Wilders die beducht is voor gezeik met de VVD, maar omgekeerd. Yesilgöz is zo bang om kiezers te verliezen aan de PVV dat ze het (nog?) niet aandurft om de extreemrechtse partij in de toekomst uit te sluiten. Dat Wilders complottheorieën omarmt, miljoenen andersdenkenden verafschuwt en aanzet tot haat tegen bevolkingsgroepen is voor haar blijkbaar geen onoverkomelijk bezwaar.

“Deze denkbeelden zijn onaanvaardbaar, ze moeten dus worden bestreden”, schreef Livestro over het extremistische gedachtegoed van Wilders en de zijnen. Volgens Livestro is rechts weliswaar een brede tent, maar wie zich schuldig maakt aan “het verspreiden van paranoïde samenzweringsverhalen, extreme ondergangsfantasieën en idiote racistische theorieën” hoort er niet in thuis.

Dat Yesilgöz deze les van Livestro en Buckley tot nu toe niet heeft willen toepassen, zegt iets over haar opportunisme. Ze ageert liever tegen ‘woke’ dan dat ze bezwaar maakt tegen Wilders’ tienpuntenplan.

Trump laat in de VS zien hoe snel een partij ten prooi kan vallen aan extremistische gekken. Dat zou een les moeten zijn voor de VVD. Het is voor de liberalen in die partij nu echt tijd om dwars voor de geschiedenis te gaan staan en ‘stop’ te roepen.