Dia’s kijken (1964)

Leuk. Meisjes met linten in het haar. Mannen in zwarte pakken. Golvend grijs haar gevat in dikke lagen brillantine. Zware hoornen brillen. Corsages op het revers. Jurken en kralenketting. Familiefeest. Keurig vermaak. Bloemstukken op tafel. Huzarensalade. Maar wie zijn deze mensen? Slechts een enkeling herkend. Waarom zijn deze gebeurtenissen vastgelegd? Wie kijkt zijn vakantiefoto’s terug, laat staan dia’s van een verjaardag? Hoe lang bewaart men die voltooid verleden tijd, en vooral… voor wie?

Een fotoboek was het vastleggen van de vluchtige herinnering. Leuk voor later. Dia’s waren stilstaande-stukjes-film. In het schemergebied gevangen tussen foto en film. Belangrijk genoeg echter om in te ramen, te beschrijven (wíe zien we wáar, wát doen?) en te projecteren op het grote doek.  

Een projector diende in stelling gebracht. Het scherm van zolder gehaald en in de kamer uitgerold. De gordijnen gesloten, en dan… begon het gezoem van de projector en klikten onvergetelijke beelden éen voor éen voorbij. Lichtbeelden noemden ze die ooit poëtisch.

Leuk 2: Uit het familiearchief duikt een vakantiedia op uit 1959, een groentemarkt in Varazze, Italië. Het toeval wil dat het tafereeltje een sterke gelijkenis toont met een anonieme persfoto uit datzelfde jaar van een markt in Spanje. Rake, sfeervolle foto’s die lijken geënsceneerd. Fotomateriaal was immers kostbaar, men nam de tijd en drukte niet willekeurig af. Interessant om te zien dat zowel amateur- als professioneel oog zich daar rekenschap van gaven.

Vakantiekiekjes (foto’s van het hotel waar men verbleef!), Sinterklaasfeesten, sportwedstrijden, verjaardagen, al die menselijke momenten van ultieme saamhorigheid die gepreserveerd dienden tot in der eeuwigheid.

Hoeveel toeristen zullen door de jaren heen diezelfde kiekjes van exact diezelfde gebouwen en gebeurtenissen hebben vastgelegd? De toren van Pisa, de Notre Dame, de wisseling van de wacht, de… etc.                                                                    

Thuisvermaak, terwijl t.v. en bioscoop ook al bestonden. Smallfilm, 8 en 16 mm waren de uitverkoren vorm. Duur en stom. Geluid was namelijk nóg veel duurder en zodoende ontstonden kilometers huisvlijt aan film van houterig bewegende mensen die uitzinnig bewogen (want film!), zwaaiden, smoelen trokken of op andere onmiskenbare wijze duidelijk maakten van hun voelbare ongemakkelijkheid voor de draaiende camera.

Op geluidloze beelden wordt veel gelachen of balorig de tong uitgestoken. Men had eenvoudigweg geen andere houding voor handen dan die van de betrapte passant of van gedwongen in beeld geduwde jubilaris.

Ongemak is dan ook het sleutelwoord in amateurfilmland. Mensen die willens en onwetens ‘even iets leuks’ in beeld willen doen. Dikwijls bevriest men op dergelijk spontaan verzoek, soms ook hangt men de pias uit. Zelden komt het echter tot vastlegging van werkelijk belangrijke gebeurtenissen waarbij figuranten hun plaats kennen en er enigszins van een kop en staart gesproken kan worden. Daarin ligt uiteraard ook de charme van al die waardeloze privé-filmpjes. Het is onschuldige onzin die uitsluitend fragmenten vastlegt van een leven dat verder gezapig doorkabbelt. Hooguit zal men decennia later glimlachen om eigen lichamelijke onbeholpenheid, jeugdig gedrag of andere triviale zaken die allang het geheugen zijn ontvloden.

Toch blijft het fascinerend dat mensen door middel van beeld en geluid hun eigen leven archiveerden. Hoeveel smartphone-filmpjes/foto’s bewaart men daadwerkelijk? Vluchtige amateurbeelden anno nu worden gemaakt bij de gratie van het moment. Men ‘deelt’ het moment waarna het volgende beeld zich alweer aandient, laat staan dat men er afdrukken van maakt.

Door de jaren heen vond men gelukkig ook een creatieve oplossing voor al die duizenden diaatjes die werkeloos zolders verstopten. Lampenkappen werden er mee opgesierd en in die hoedanigheid kwam ik ze dan ook in menig kroeg tegen.

Dia’s dus: spectaculair saai, maar wat een plaatjes!