Dit is de echte reden waarom Frans Timmermans zo gehaat wordt

Haat en afkeer jegens Frans Timmermans spelen een grote rol in deze verkiezingsstrijd. Jesse Klaver heeft ook talrijke vijanden maar dat is niets vergeleken met de walging die de lijsttrekker van GroenLinks-PvdA bij veel kiezers oproept.

Dat is niet iets om van te schrikken. Het past in een traditie.  Ferdinand Domela Nieuwenhuis mocht dan in vele Friese gezinnen bekend staan als ûs ferlosser, voor de meeste Nederlanders was hij de baarlijke duivel die Nederland wilde herscheppen in een baaierd van chaos en plundering. De reputatie van Pieter Jelles Troelstra was in zulke kringen niet veel beter. Deze keurige advocaat en verzekeraar – dat werd hij nadat hij de zaak van vader had geërfd – bezat de reputatie van een gevaarlijke revolutionair die eenmaal had geprobeerd ons koningshuis omver te werpen.

Allerlei rechts tuig beweert nu heimwee te hebben naar Willem Drees, de premier van de wederopbouw maar in zijn eigen tijd was ook hij in brede kring gehaat. Koen Vossen heeft in De Groene een prachtig stuk geschreven waarin hij onder meer vertelt hoe de Katholieke Volkspartij in een verkiezingspamflet voorspelde dat bij een verkiezingsoverwinning van Drees en de PvdA de katholieke instellingen in brand zouden worden gestoken. Op 9 januari 1956 publiceerde Het Vrije Volk een groot interview met Drees waarin deze zich op zijn manier over de afkeer jegens zijn persoon uitte:

Het is dan ook geen wonder, dat sommige anti-democratische elementen zich opwerken tot haat en vijandschap tegen Drees. Denk aan Gerretson. En: 'Ik wantrouw vader,' schreef Jacques Gans in een van zijn overigens door niemand serieus genomen politieke mengelwerkjes. En: 'Dit ene richtsnoer heeft zijn gehele politieke carrière van Haags raadslid en wethouder tot minister-president toe bepaald: zijn anti-communisme' (voorlichting van De Waarheid). Drees kan daarom glimlachen. Hij weet dat hij er toe heeft bijgedragen dat Nederland in de moeilijke tijden uit de diepste ellende is opgewerkt tot — opnieuw en nu voor geheel het volk — een stijgende welvaart.

"Nederland,' zegt hij, en hij kijkt uit het raam naar de rijk bloeiende kastanjes op het Plein 1813, 'is geen wereldmacht. Het is een klein land, maar een gewaardeerd land. Het speelt een actieve rol in de grote internationale zaken: de hulp aan de achtergebleven gebieden (Sunfed), in Euratom, in de Europese samenwerking. Men heeft bewondering voor onze prestaties, en daar kunnen we verheugd over zijn.'

En de verhoudingen in Nederland zelf? 'Je weet,' zegt hij bijna verontschuldigend, 'dat ik steeds hamer op een billijke verdeling van de welvaart. De spanningen op sociaal. gebied zijn toegenomen, en we moeten ons ervan bewust zijn dat het niet altijd een idylle is. Maar voor de grote massa van ons volk zijn de verhoudingen veel gunstiger geworden: denk eens aan de tijden van zon twintig jaar geleden!'

Nederland is daar tevreden over, alle gekanker, ten spijt.

Ook Joop den Uyl moest het in zijn tijd ontgelden. Over deze man, die tijdens zijn vakanties het liefst kamperen ging, werd hardnekkig de leugen verspreid dat hij een grote villa had in Brasschaat of elders in België. Hij leidde zogenaamd een luxe leven op kosten van de gewone man. Hij joeg het bedrijfsleven over de grens. Hij klom naar boven met behulp van de gevaarlijke radicale elementen van Nieuw Links. Zijn kwelduivel Dries van Agt verzon het smalende 'Ome Joop'. Tot aan het eind van de twintigste eeuw werden alle problemen van Nederland aan hém geweten.

Er waren ook sociaaldemocratische leiders die minder last had van deze geprononceerde haat, zoals Troelstra´s opvolger Willem Albarda of Wouter Bos. Dat kwam omdat zij minder uitgesproken persoonlijkheden waren als Domela Nieuwenhuis, Troelstra, Drees of Den Uyl.

Dat geldt voor Frans Timmermans net zo goed. Hij spreekt zijn talen in een land vol mensen die met steenkolenengels heel, heel erg tevreden zijn. Hij studeerde Franse letterkunde, eerst in Nijmegen, daarna in Parijs, waar hij zich tegelijkertijd bezig hield met Europees recht. Hij had een heel bijzondere diensttijd omdat hij werd getraind als ondervrager van krijgsgevangenen. Vandaar dat hij vloeiend Russisch spreekt.

Timmermans leest zich ongetwijfeld zijn hele leven lang te pletter. Hij kan over veel onderwerpen met kennis van zaken spreken. Hij doet dat ook. Zijn loopbaan als diplomaat minister en tweede man in de Europese Commissie leverden hem niet alleen veel kennis op maar brachten hem in contact met de groten der aarde, onder wie Vladimir Poetin. Hij weet van wanten en heeft meer internationale ervaring dan elke andere Nederlandse politicus. Uiteraard wordt ook dit hem ernstig kwalijk genomen.

Met zijn uitgesproken spreekstijl en zijn opvallende verschijning trekt Timmermans de aandacht. Dan is hij ook nog eens een man van de wereld. Deze combinatie leidt – wanneer ze samengaat met progressieve denkbeelden – tot blinde haat en mythevorming in rechtse kring. Alles wat qua gedrag en levensstijl in Pim Fortuyn wordt bewonderd, wekt afkeer bij Frans Timmermans. Je kunt dat heel goed zien aan het pestgedrag dat een Wilders onmiddellijk ten toon spreidt, als hij met hem oog in oog komt te staan.

Dat is de makke van de sociaaldemocratie. Als je een uitgesproken persoonlijkheid bent met bijzondere gaven, dan ben je de gebeten hond. Vooral als je – laatste element in het wezen van Timmermans – ook nog eens weet te genieten van het leven.

Daar valt niks tegen te doen. Dat hoort onverbrekelijk bij de geschiedenis van de sociaaldemocratie. Je kunt die haat hoogstens gebruiken om je sympathisanten in hun overtuiging te sterken. Je zegt: ¨Verder dan blinde haat komen onze tegenstanders niet. Dat komt omdat zij geen argumenten hebben. Wij spreken tot hun geweten. Wij maken dat wakker en daar kunnen ze niet tegen."

Hoe dan ook, het is geen wonder dat Frans Timmermans zo gehaat wordt. En als zijn opvolgers iets voorstellen, zal hen hetzelfde lot beschoren zijn.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin zeker nu de laatste putten open blijven. Tevens noem ik de PVV een extreemrechtse partij.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: de Raad van State.