Dode musea (bestaan niet)

Het woord museum vind ik eigenlijk al kunst-waardig.

Er zijn altijd meerdere beweegredenen tot museumbezoek; de collectie kunst, de bezoekers, het museum zelf of een amalgaam van deze factoren die resulteren in reden vier; de totaal-ervaring.

Een vijfde dimensie nu doet zich voor bij het aantreffen van een gesloten museum. Na van de teleurstelling te zijn bekomen, er was immers ‘de verwachting’ en wellicht zelfs ‘de reis’, krijgt men de kans die gebouwen nu eens op zichzelf te zien staan. Letterlijk.

Een op zichzelfstaand gebouw beschouwen op zich zelf, is dat een pleonasme? An sich, as such dus. Wonderlijke bijkomstigheid is vervolgens de staat van het geheel, meestal de reden van sluiting. Er wordt verbouwd dan wel verherbouwd. Steigers, buizen, allerlei stalen staketsels en steigerdoek geven het gebouw een volledig nieuw aanzicht. Het staat niet alleen lelijk in de weg of verhult de interessante architectonische lijnen, er kan wel degelijk sprake zijn van een welkome aanvulling óp die lijnen. De ligging en zelfs de weersomstandigheden dragen allen belangrijk bij aan die verstilde aanblik.

Een desolaat landschap waarin het museum zijn kunsten herbergt geeft al gauw de indruk van een geland ruimteschip dat niet per se dáar hoeft te staan. Alleen omliggend aangelegd park en toegangswegen billijkt de ligging van de verder volstrekt met natuurlijke omgeving detonerende vorm.

Grijze luchten en striemende regen die het geheel dompelen in overweldigende zondagmiddagtriestheid kunnen gebouwen doen transformeren van banale bouwsels tot kathedralen van troost. Hier hebben mensenhanden een meesterwerk gewrocht en helpt moeder natuur een handje mee.

Ze tolereert althans het geploeter van haar bewoners en beloont dat woekerend volk met zijn eigen aardse creaties. Net zo makkelijk zou ze immers middels een eenvoudige aardbeving alle lelijkheid kunnen wegvagen maar nu en dan aanvaard zij die bebouwing met een gelaten glimlach.

Vooral natuurlijk. In haar ongetwijfeld oneindig wijze wetenschap dat door het verval en het verloop van de tijd die bebouwing toch ooit aan haar zal terugvallen en opnieuw in haar schoot zal worden opgenomen.

Waar efficiëntie (lees: saai zakelijk pragmatisme) het nog wel eens wint van zuiver estethische overwegingen daar voegt de verbouwing het zo broodnodige speelse element toe. Een veelzeggende aanvulling daar men bij het oorspronkelijk ontwerp blijkbaar al tevreden was met een gewone bouwtekening. Juist die factoren die het gebouw nu omhullen toveren het geheel om tot échte kunst. Een kunstwerk op zich dat zich niet langer laat vangen onder de noemer ‘gebouw’ of ‘museum’ maar onbenoembaar is geworden.

Een gesamtkunstwerk ook, waarin het artistiek talent van de oorspronkelijke ontwerper en het verbouwgeweld van de nieuwe aannemer samen komen. Nooit las ik een trots persbericht van de museumdirectie die hiervan gewag maakte. Afhankelijk van het al dan niet binnen budget gebleven resultaat, steekt men graag uitvoerig de loftrompet over die eindvorm.

Over de zinneprikkelende tussenfase zwijgt men in alle talen.

Je zou het kunstzinnig oog maar ontberen en daardoor al dit fraais missen. Wellicht wordt het eens tijd voor een goed bijgehouden site waarop de van op handen zijnde sluitingen van musea worden aangekondigd.

Er zouden vervolgens kunstroutes kunnen volgen langs deze bezienswaardigheden waar esthetici en misschien zelfs landschapskunstenaars nadere duiding over het nieuwe aanzicht kunnen geven. Ik neem tenminste aan dat dat soort lieden immers ook betrokken zijn bij stadsplanning- en/of schoonheidscommissies?

Dames en heren citymarketeers, hier liggen nieuwe mogelijkheden. Sla uw slag!