Door hun dromen te realiseren, dragen jongeren bij aan de huidige transitie

We leerden het stel kennen toen we in de dertig waren en raakten bevriend. Onze kinderen groeiden gelijktijdig op, nu zijn het 20’ers die ieder op een eigen manier hun weg zoeken in het leven. Onze vriendin werd afgelopen weekend 60 en we planden een weekendje Leiden om dit te vieren. Daar ontstond in de versierde huiskamer vol met lekkers een zeer boeiende en levende ontmoeting tussen 4 jongeren en wij als volwassenen met uiteindelijk een hoopvol vergezicht voor de toekomst.

Sonja studeert Energy Science en schrijft haar scriptie bij een gemeente over duurzame warmteopslag onder de grond. Haar vriend Jaap studeert Klimaatfysica en doet zijn master over een project in Groenland dat onderzoek doet naar het smelten van de ijskap. Ze hebben elkaar een paar jaar geleden op deze opleiding leren kennen en delen hun bezorgdheid over de klimaatverandering. Sonja vertelt dat ze het moeilijk vindt dat mensen in haar omgeving zo verschillend over klimaatverandering denken. De ander overtuigen dat werkt niet. Sonja spreekt haar frustratie uit over het feit dat de democratie en de steeds wisselende kabinetten ook niet helpt om iets te doen aan de klimaatcrisis. De urgentie hiervoor is met deze verkiezingscampagne behoorlijk weggezakt bij alle politieke partijen.

“Wat is je droom eigenlijk, Sonja?” vraag ik haar. Ik vertel dat toen mijn vrouw en ik elkaar net kenden we onze wens uitspraken om buiten in de natuur te wonen, waar meer groen is dan stenen. Mijn vrouw had 5 jaar daarvoor haar droom dat ze op een soort atelierboerderij wilde wonen in een tijdspad gezet. En precies 5 jaar later fietsten we op Landgoed Nieuwkerk waar je je op een wachtlijst kon zetten voor een huurhuis. Een paar maanden later werden we door de makelaar gebeld of we interesse hadden. We zeiden ja, ook al konden we het eigenlijk niet betalen. Maar omdat mijn werk als zelfstandig maatschappelijk werk op gang kwam, lukte het. Het was een sprong in het diepe. Nu wonen we er meer dan 20 jaar, heb ik hier een grote moestuin met 4 dagen in de week vrijwilligers en deelnemers van mijn dagbesteding. Dit beeld raakt Sonja en ze vertelt dat ze het hier met haar vriend en nog wat anderen over heeft gehad om samen een community op te gaan zetten.

Ze kan dan haar antwoord op de klimaatverandering daadwerkelijk in de praktijk brengen in plaats van anderen proberen te overtuigen. Ze heeft het beeld van een moestuin, kippen, maar ook het delen van een auto bijvoorbeeld, het samenleven van kinderen en ouderen. Zoals vroeger in een dorp of een wijk, met een bakker en een slager. We krijgen het over onze economie, het kapitalisme dat met name na de jaren 80 van de vorige eeuw zo dominant en sturend is geworden. Deze economie is overal in ons dagelijks leven binnengedrongen, zoals de zorg, energie, openbaar vervoer. Geld en winst maken is het belangrijkste doel geworden en dat gaat ten koste van sociale verbindingen en de natuur.

Ik vertel dat er steeds meer geluiden opgaan om de rijken en grote bedrijven meer belasting te laten betalen. Het zal aan burgers niet uit te leggen zijn dat op alles en nog wat wordt bezuinigd, behalve op vermogens van de rijken. Zij moeten ook hun steentje bijdragen. Noortje, die ruimtelijke ordening studeert, gelooft niet dat hierdoor bedrijven Nederland zouden verlaten. Dit is weer een manier voor rechts partijen om belasting op vermogen tegen te houden. Net als bij een gesprek dat ik een week eerder had met jongeren over de huidige politiek, vindt men hier ook overeenstemming over de grens van 10 miljoen aan wat een individu zou kunnen verdienen. Het gaat over wat goed is voor de gemeenschap, voor het geheel, niet wat iemand als individu onbegrensd zou kunnen verdienen of bezitten als kapitalistisch ideaalbeeld.

Jonathan, die antropologie heeft gestudeerd en nu op zoek is naar werk, vindt het een goed idee om ieder een soort basisinkomen te geven van 2500 euro. Hij vertelt dat hij met 2 studiegenoten een startup is begonnen om aan de hand van filmpjes en podcasts verhalen van mensen zichtbaar te maken. Omdat ze niet genoeg startkapitaal hadden, lieten ze dit idee weer los om ergens anders geld te verdienen. Als je wel een soort basisinkomen hebt, dan kan ieder zijn talent en verlangen volgen en daarmee vanuit het beste dat hij heeft, bijdragen aan de samenleving. Hij houdt een pleidooi voor intrinsieke motivatie voor werk in plaats van de uiterlijke prikkel van steeds meer geld verdienen. De wereld zou er heel anders uitzien. Geld zou een middel worden, in plaats van een doel zoals nu in het neoliberalisme. Mijn vrouw Gebi vertelt dat er voorbeelden zijn van experimenten met het basisinkomen die heel goede resultaten gaven, bijvoorbeeld in Tilburg. Uitkeringsgerechtigden kwamen zelf in beweging, in plaats van dat ze van bovenaf gestuurd moesten worden.

Jaap, de vriend van Sonja, die blijkbaar nog met zijn gedachte bij de politiek zit, stelt de vraag hoe het toch komt dat zoveel mensen PVV stemmen, ook al heeft Wilders aangetoond dat hij eigenlijk niets heeft gedaan met het mandaat dat hij heeft gekregen van de kiezers. Mijn vrouw, die psycholoog is, zegt: “Dat heeft volgens mij met de reddersdriehoek te maken, kennen jullie die?” Ik zie de jongeren allemaal hun hoofd geïnteresseerd naar Gebi draaien. Het is sowieso opvallend hoe gretig deze jongeren op zoek zijn naar antwoorden op vragen die hen bezighoudt. De grote transitie waar we midden inzitten is voor hen echt een onderwerp. Wij als 60’ers maken dit mee tegen het einde van ons leven, maar zij zullen heel hun leven hier midden inzitten.

“De reddersdriehoek,” legt Gebi uit, “heeft te maken met dat mensen zich snel slachtoffer voelen van pijn en wat er niet goed gaat in hun leven. Zij nemen hier geen verantwoordelijkheid voor en zoeken een redder buiten zichzelf. Bepaalde politici maken hier gretig gebruik van en manipuleren dit om zelf meer macht te krijgen. Vaak worden er dan andere mensen of groepen zoals asielzoekers of buitenlanders aangeklaagd als schuldig aan de ellende van burgers.” Het is even stil.

“Wow,” zegt Noortje, “Die reddersdriehoek kende ik niet, heel interessant! Dat verklaart ook waarom het niet uitmaakt wat iemand als Wilders doet, mensen blijven toch in deze driehoek zitten.” Jaap stelt de vraag wat dan hierop een antwoord zou kunnen zijn. “Dat is precies mijn werk,” gaat Gebi verder. “Ik werk met slachtoffers van manipulatie en dwingende controle, in de privésfeer, maar bijvoorbeeld ook op het werk. Deze dynamiek kan in sommige gevallen leiden tot femicide, waar momenteel veel aandacht voor is. Hoe meer mensen deze dynamiek doorhebben, hoe minder snel ze erin trappen. En ze wellicht ook gaan zien dat het in de politiek ook zo kan werken en daarin andere keuzes maken.”

Nog even gaat het onderwerp verder over dat mannen vaak de plegers zijn bij femicide en ook mannen vaak de (politieke) leiders zijn binnen de huidige destructieve machtsstructuur in de wereld, die ten koste gaat van mensen en de natuur. Noortje neemt het op voor mannen door te zeggen dat er ook mannelijke slachtoffers zijn en niet alle mannen plegers zijn. Wat natuurlijk helemaal klopt. Jonathan, haar vriend, zegt dan dat hij het als man geen probleem vindt dat mannen nu even in een beklaagde hoek terecht komen. Een hoek waar vrouwen al heel lang in zitten als ondergeschikt aan mannen en ook vaak slachtoffer. Ik vind dat een interessante visie!

Ik deel nu met deze jongeren dat ik zie dat zij het begin van een autonome ik hebben die de dingen in hun omgeving en de wereld om hen heen waarneemt en verantwoordelijkheid wil nemen voor hun leven. En het goede wil doen voor de samenleving. Dat is een alternatief voor mensen die vastzitten in die reddersdriehoek. Als steeds meer mensen contact maken met hun innerlijke ik en verantwoordelijkheid nemen voor hun leven en het goede willen doen, dan kan er op een gegeven moment een kantelpunt ontstaan. Dat is waar de transitie waar we inzitten overgaat. Die begint van binnen en met bewustwording. Vandaaruit wordt van onderop een nieuwe samenleving en democratie opgebouwd.

Het gesprek loopt ten einde, het is na middernacht. We nemen afscheid van onze vrienden en hun kinderen. Als we door de straten van Leiden teruglopen naar ons hotel, praten we nog na over dit boeiende gesprek en bijzondere ontmoeting. Mijn vrouw zegt: “Nou, als zij een community gaan opzetten, dan zou ik daar best bij willen gaan wonen!” Het is hoopvol dat er jonge mensen zijn die veel minder waarde hechten aan geld, aan persoonlijk bezit en als doel om dit te vermeerderen. Met het realiseren van hun dromen dragen zij op een belangrijke manier bij aan de transitie naar een betere wereld voor iedereen.