Drukbezochte lezersmars in Utrecht voor het vrije woord en tegen censuur

Met een mars door het centrum van Utrecht is zaterdagmiddag gedemonstreerd voor het vrije woord en tegen censuur en het verbieden van boeken. Dat gebeurt al in (opkomende) autocratieën als de VS en Hongarije en ook in Nederland klinken vanuit extreemrechtse hoek geluiden om publicaties te verbieden. Denk daarbij aan de Week van de Lentekriebels in het primair onderwijs, waar onder andere regeringspartij BBB stennis over schopt.

Het vrije woord staat onder druk, zegt initiatiefnemer ILFU (International Literature Festival Utrecht). Hoofdredacteur Gijs Wilbrink schreef daarover afgelopen week in een opiniestuk in de Volkskrant:

"Het is geen toeval dat op plekken waar die onafhankelijkheid en vrijheid onder druk staan, ook de literatuur wordt bedreigd. Boeken zijn gevaarlijk – er gaan geen kogels of bommen in schuil, maar ze verspreiden ideeën die niet altijd passen in het keurslijf van de macht. Daarom gaan dictators al eeuwen over tot het verbieden van boeken, en daarom is het lezen van literatuur ook onmisbaar voor een gezonde democratie.

Bepaalde machthebbers zijn doodsbang voor die gevaarlijke boeken. PEN International rapporteert jaarlijks een toename van intimidatie, censuur en geweld tegen schrijvers. In de Verenigde Staten verdwijnen titels uit schoolbibliotheken omdat ze ‘aanstootgevend’ zouden zijn, waaronder Het Achterhuis van Anne Frank. In Hongarije is het uitstallen van LHBTIQ-literatuur strafbaar. De Palestijnse boekverkopers Mahmoud en Ahmad Muna werden zonder gegronde reden vastgehouden door Israëlische autoriteiten, zodat onderwijl honderden titels uit hun winkel konden worden vernietigd. In Afghanistan en Soedan belanden schrijvers achter tralies – of erger."

Michaël Stoker, directeur van het ILFU zegt: "Schrijvers worden bedreigd, boeken geweerd uit de schoolbieb - ja, ook in Nederland. Dat zegt veel over hoe de democratie eraan toe is. Met deze mars wilden we laten zien dat dit ook wel degelijk hier speelt."

De mars krijgt veel steun. Schrijver en historicus Jessica van Geel vindt het tijd om de straat op te gaan. Tegen ANP zegt ze: "Niets doen is geen optie meer. De geschiedenis leert ons dat als ze boeken gaan verbieden, ze uiteindelijk ook mensen verbieden." Eveline Aendekerk, directeur van boekenkoepel CPNB: "Het boek is de enige plek waar meningen naast elkaar bestaan; lezen scherpt je denken, je wordt er een kritischere burger van. Boeken zijn onze beste verdediging tegen de opkomende bedreiging van de democratische waarden."

De mars in Utrecht is de opening van de Week van het Verboden Boek waarin schrijvers, boekwinkels, uitgevers en bibliotheken hun steun uitspreken aan het vrije woord. Volgens de organisatie lopen ruim zeker 1.200 lezers, schrijvers, boekhandelaren, bibliotheekmedewerkers en uitgevers uit het hele land mee in Utrecht.