Duitse democraten houden barrière tegen politieke macht extreemrechts overeind

Democratische parlementariërs hebben in de Bondsdag, het Duitse parlement, weten te voorkomen dat CDU-leider Friedrich Merz politiek beleid kan doordrukken met behulp van de extreemrechtse AfD. Enkele parlementariërs moesten hun ziekbed verlaten om deel te kunnen nemen aan de historische stemming.

De rechtse Merz, kandidaat voor het Bondskanselierschap, wilde een wet doorvoeen tegen migranten, met onder meer een verbod op gezinshereniging voor vluchtelingen. Als excuus voor de maatregel greep hij naar enkele recente gewelddadige aanslagen waarvan de verdachten ooit asiel aanvroegen.

Onder democratische partijen was geen meerderheid te vinden voor de overdreven maatregelen die Merz wilde nemen aan de vooravond van de verkiezingen van 23 februari. Zoals in veel landen domineert het gekrakeel over migratie ook in Duitsland het politieke debat. Merz besloot daarop het cordon sanitaire rond de extreemrechtse AfD te doorbreken en de steun van die partij te accepteren om de wet door te kunnen drukken. Woensdag wist hij zo bij een eerste stemming een meerderheid te behalen.

Dat besluit leidde tot een schokgolf omdat veel Duitsers zich het toenemende gevaar van extreemrechts terdege beseffen. Zelfs Angela Merkel zag zich genoodzaakt het politieke debat weer te betreden om te waarschuwen tegen de politiek van Merz die haar 2021 opvolgde. In tal van steden gingen democratische burgers de straat op. Een bijna 100-jarige Holocaustoverlevende wilde uit protest een onderscheiding inleveren. Vrijdag volgde een tweede, beslissende stemming.

RTL Nieuws meldt:

De spanning was te snijden toen alle kopstukken van de Duitse politiek zich in de Bondsdag hadden verzameld. Op de agenda stond een debat en een stemming over een wetsvoorstel van CDU/CSU voor strengere asielmaatregelen. (...) Gevoed door de onrust die na de stemming van woensdag was ontstaan, ging het er uiteindelijk hard aan toe. SPD-fractievoorzitter Mützenich schreeuwde bijna dat het nog mogelijk was om 'de poorten naar de hel te sluiten', maar dan moest CDU/CSU 'de brandmuur wel weer opbouwen'. Mützenich sprak daarbij zo hard, dat de microfoons van zijn spreekgestoelte het geluid overstuurden.

Merz probeerde te redden wat er te redden viel: "Niemand van mijn partij doet een handreiking naar de AfD, niemand." Hoongelach klonk vervolgens door de parlementszaal, maar Merz negeerde dat. "Die partij is grotendeels extreemrechts. Die partij ondermijnt de fundamenten van onze democratie." Het leverde hem een staande ovatie op van zijn partijgenoten. (...) De stemming werd meermaals uitgesteld, maar pakte uiteindelijk uit met 350 tegen 338 stemmen in het voordeel van de tegenstemmers. Een pijnlijke nederlaag voor Merz. 

Merz verloor omdat ook enkele van zijn fractieleden zich tegen het omarmen van extreemrechts keerden. Commentatoren verbazen zich over de politieke stap van Merz omdat het CDU veruit de grootste is in de peilingen. AfD komt op de tweede plaats. Hanco Jürgens van het Duitsland Instituut verklaart tegenover RTL Nieuws dat de nederlaag toch wel eens voordelig voor Merz zou kunnen uitpakken omdat hij nu kan beweren dat hij alles op alles zet om migratie te bestrijden. Zou het voorstel daarentegen aangenomen zijn dan was het debat alleen mog maar gegaan over zijn samenwerking met extreemrechts en dat had hem de kop kunnen kosten.

De grote winnaar van de strategische zet van Merz zou echter wel eens AfD kunnen zijn. Opiniepeilingen geven het beeld dat een meerderheid van de Duitse kiezers de mogelijkheden voor migranten om naar Duitsland te komen fors wil inperken.

In NRC stelt een deskundige dat AfD weliswaar enig voordeel kan behalen maar het democratisch front nu juist veel meer is versterkt.

Hajo Funke, politicoloog aan de Freie Universität Berlin (FU) en gespecialiseerd in rechtsextremisme, verwacht dat het percentage overstappers van AfD naar CDU gering zal zijn – groter zal de verschuiving van CDU naar SPD en de Groenen zijn. „Zeker is dat de CDU hierdoor stemmen verliest van gematigde kiezers. Dat kan, als de CDU zo doorgaat, oplopen tot een derde van de stemmen.” (...) Een mogelijkheid is dat kiezers die twijfelen tussen CDU en AfD zich juist gelegitimeerd voelen AfD te stemmen – de partij krijgt nu invloed in de Bondsdag, en dat dankzij een traditionele partij als CDU. Funke gaat daar echter niet van uit. „Het grootste deel van de Duitse bevolking kent een diepgewortelde terughoudendheid om terug te keren naar de donkerste dagen van onze geschiedenis.” De „overwinningsmentaliteit” van de AfD, die de aangenomen motie als grote triomf vierde, kan de partij een paar procentpunt opleveren. Maar volgens Funke niet meer dan dat.