Duitsland en de oorlog, een opvallende koerswijziging

Nico schrijft een serie over oorlog, dit is aflevering 66.

De afgelopen week was ik op vakantie in Duitsland. Vooral in Keulen. Daar merkte ik dat Duitsland anders met de oorlog omgaat dan lang het geval was. Je kijkt TV, leest Der Spiegel en de kranten en praat met vrienden en onbekenden.

Juist door de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog wilde ik indertijd (de tweede helft van de jaren zeventig) als journalist naar wat toen nog West-Duitsland heette. Als correspondent moest ik het nieuws volgen, maar ik wilde ook eigen accenten leggen. Zo vond ik dat Nederland op moest houden om sterk anti-Duits te zijn, aangezien de jonge Duitse generatie het verleden niet kon worden aangerekend. Die opvatting werd mij toen niet in dank afgenomen. Ik maakte een radiodocumentaire over de bombardementen op Rotterdam en Keulen. Al was het maar om aan te geven dat het voor onschuldige Keulse burgers ook niet leuk was om door Engelse bommen te worden gedood. En ik berichtte onder meer uitvoerig over het terrorisme van de Baader Meinhof-groep, die ontstaan was uit de vredesbeweging en geëscaleerd door het feit dat de toenmalige Duitse regering de Amerikanen in hun strijd tegen Vietnam steunde.

Kortom: mijn ‘nieuwe kijk’ op de oorlog ontmoette in die tijd veel kritiek.

Maar actuele oorlogen, zowel in Oekraïne als in Gaza, hebben Duitsland aan het twijfelen gebracht. Na jarenlang bij internationale conflicten bewust een neutrale opstelling te hebben aangenomen en beperkt in defensie te hebben geïnvesteerd, heeft de nieuwe regering onder leiding van CDU-kanselier Friedrich Merz het roer nu omgegooid. Dat wordt allerwegen beschouwd als een opvallende koerswijziging. Zo steunt Duitsland tegenwoordig Oekraïne met wapens. Lange-afstandsraketten mogen van Duitsland zelfs op Russisch grondgebied worden ingezet. En op 8 augustus 2025 maakte Merz bekend dat Duitsland geen wapens meer aan Israël levert die kunnen worden ingezet in Gaza. (In 2023 exporteerde het volgens de cijfers van het SIPRI wapens ter waarde van 326,5 miljoen euro aan Israël.) De vraag is hoeveel geld daarmee gemoeid zal zijn. Cynisch is verder dat Duitse wapens dus wel elders in het Midden-Oosten mogen worden gebruikt.

Minstens zo belangrijk is dat ook in Duitsland de laatste tijd een onmiskenbare verrechtsing plaatsvindt, getuige de successen van de als extreemrechts aangemerkte grootste oppositiepartij Alternative für Deutschland (AfD). Je moet er niet aan denken dat deze partij de versterking van de Duitse defensie in de toekomst zal gaan aangrijpen voor het realiseren van zijn eigen omstreden idealen.

In Keulen was ik op de Friesenplatz getuige van een kleine pro-Palestijnse GAZA-demonstratie. In de flyer van de links-conservatieve partij van Sahra Wagenknecht lees ik: ‘Deutschland – ein Schurkenstaat?’ En: ‘Van openluchtgevangenis tot kinderkerkhof – Welke verantwoordelijkheid draagt Duitsland?’