Echte mannen en de heropleving van het fascisme

Vrouwen kunnen niet vechten, bovendien leiden ze mannen af en daarom moeten ze uit het leger ontslagen worden, vindt de Amerikaanse minister van Defensie Pete Hegseth. Hij is er meteen mee begonnen. Hij heeft admiraal Lisa Franchetti, de eerste vrouwelijke commandant van de marine, uit haar functie gezet. Het past in het beleid van Trump die bij zijn aantreden direct de vrouwelijke commandant van de Kustwacht ontsloeg. Ook Afro-Amerikaanse functionarissen gaan er aan.

De stelling dat vrouwen in het leger de mannen afleiden, is wel een interessante redenatie. De man als hulpeloos slachtoffer van zijn seksuele driften die, bij gebrek aan zelfbeheersing, beschermd moet worden tegen vrouwen. Waar kennen we dat ook alweer van? O ja, bijvoorbeeld van Iran waar vrouwen bedekt over straat moeten om de mannen niet in verleiding te brengen. Conservatieve mannen zijn als de dood voor vrouwen en al helemaal voor hun lichamen.

Op de gratis Europese streamingdienst Arte is nu Virile te zien, een serie van drie korte documentaires over de heropleving van masculiniteit, of liever gezegd de radicalisering van die opvattingen. Want ze zijn nooit echt weggeweest.

Uitgelegd wordt hoe het beeld van de masculiene man door de oude Grieken werd gecultiveerd, met de bijbehorende verheerlijking van geweld. In de masculiene cultuur is er niets mannelijker dan sterven op het slagveld, in de strijd met de vijand. Een cultuur van de dood zogezegd. Die cultuur, waarin mannen met geweld domineren, gaat al eeuwen mee. De rol van vrouwen werd systematisch weggewerkt. Een typisch voorbeeld is de Hollandse meesterschilder Judith Leyster uit de 17e eeuw. Het kan goed zijn dat je nooit van haar gehoord hebt. De handtekening op haar schilderijen werd namelijk overgeschilderd en vervangen door mannennamen, zo werd honderden jaren later ontdekt. Mannen konden ondertussen blijven beweren dat vrouwen niet kunnen schilderen.

Laat me niet afdwalen. Het masculiene wereldbeeld kreeg een forse optater door de Eerste Wereldoorlog toen de mechanisering de oorlogvoering totaal veranderde, toont Virile. Het slagveld van de zogenaamd heldhaftige man-tot-man gevechten veranderde in een vernederende loopgravenoorlog. De militairen stierven ook niet alleen meer maar raakten door de nieuwe strijdmethodes voor de rest van hun leven verminkt. Het ideaal van de masculiene man begon te wankelen, niet toevallig valt dat samen met de eerste feministische golf waarbij vrouwen er in slaagden stemrecht af te dwingen. Dat ging niet zonder slag of stoot. Feminisme werd en wordt nog steeds verafschuwd. Tegenwoordig door het af te doen als ‘woke’, de parapluterm voor het streven naar gelijkwaardigheid voor iedereen.

Het masculiene ideaal liep een deuk op maar herpakte zich in de vorm van fascisme, een extreme mannelijke ideologie waarin de vrouw ondergeschikt wordt gemaakt aan de man en geweld natuurlijk wordt verheerlijkt. Het resultaat was de Tweede Wereldoorlog, met als uitkomst dat de fascisten werden verslagen. Dat gebeurde mede dankzij de heroïsche rol van vrouwen. De nazi’s waren bijvoorbeeld als de dood voor de zogeheten Flintenweiber, de vrouwelijke scherpschutters van het Rode Leger. Ze werden zo gehaat door de nazi's dat ze, anders dan mannelijke krijgsgevangenen, bij gevangenneming direct werden geëxecuteerd. De vrouwelijke strijders mochten niet bestaan, net als de andere aartsvijanden van de nazi's, zoals joden.

Nu aan de periode van naoorlogse ‘vrede’ een einde komt, herleeft de masculiniteit. Geweld wordt weer verheerlijkt, zie de populariteit van MMA-vechtwedstrijden en macho-types als Andrew Tate die van vrouwenonderdrukking een business model maken. Dat gaat gepaard met de wederopstanding van het fascisme en pogingen de vrijheid van vrouwen af te pakken, hen te reduceren tot bezit. De huidige wereldleider Trump is mede berucht vanwege zijn grab ‘m by the pussy opvatting. Dat komt overeen met ‘ze is van mij’, het motief achter menig geval van femicide, een vorm van dodelijk geweld die lange tijd genegeerd dan wel goedgepraat werd.

In Virile wordt uitgelegd hoe geraffineerd het model van onderdrukking in elkaar zit en hoe weinig mensen zich daar bewust van zijn. Ik moet tot mijn eigen verbazing bekennen dat ik bij bepaalde zaken nooit stil gestaan heb. Bijvoorbeeld dat onze maatschappij zo georganiseerd is dat vrouwen voor de voortplanting zorgen maar dat mannen de afstamming domineren en die zeer bepalend is. Vandaar dat je de achternaam van je vader draagt en niet die van je moeder. Onder invloed van het feminisme is dat recent gewijzigd maar toch ook weer niet helemaal. Lees de regels er maar op na: “Bent u als man en vrouw getrouwd of hebt u een geregistreerd partnerschap? Dan krijgt uw kind automatisch de achternaam van de vader. Wilt u dat uw kind de achternaam van de moeder krijgt? Dan moet u dat, voor of tijdens de geboorteaangifte, samen laten vastleggen bij de burgerlijke stand,” legt de overheid uit. Oftewel: de moeder die wil dat haar eigen kind ook haar achternaam krijgt zal zelf met haar partner mee moeten naar het gemeentehuis. Voor de toekenning van mannennamen geldt die vereiste helemaal niet.

Masculiniteit is nooit verslagen. In Virile wordt duidelijk gemaakt hoe de ideologie zich vooral na de Tweede Wereldoorlog heeft verplaatst van het slagveld naar het bedrijfsleven, waar alles is gaan draaien om prestaties en concurrentie en zich zo verder kon verspreiden tot in de haarvaten van de samenleving. Die giftige vorm van competitie is er niet altijd geweest, er was een tijd dat mensen gewoon hun werk deden.

In het persoonlijk leven daarentegen heeft de conservatieve opvatting misschien het meest terrein verloren. In menig huisgezin is de man niet meer de baas die alles beslist, waarbij vrouw en kinderen zijn bezit zijn. In progressieve gezinnen zijn alle leden zelfs gelijkwaardig, zijn taken evenredig verdeeld en worden beslissingen in overleg genomen. De voorvechters van masculiniteit willen daar een einde aan maken, zie de opkomst van de zogeheten tradwives, die een leven achter het aanrecht propageren. Ik kan moeilijk geloven dat ze zullen winnen maar ik houd een slag om de arm. Ik had ook nooit gedacht dat de tabaksindustrie een comeback zou maken.

Dat laatste toont dat er niet zoiets bestaat als een uiteindelijke overwinning. Alles kan herleven. Daarom moet je ook niet denken dat de strijd gewonnen is als Trump de verkiezingen verliest, of Wilders. Dat zijn natuurlijk welkome overwinningen maar het probleem zit veel dieper: in een mensbeeld dat van generatie op generatie wordt doorgegeven. Mannen worden daarbij zelf ook onderdrukt. Ze mogen bijvoorbeeld nooit over hun gevoelens praten en zijn er daardoor vaak niet eens in staat dat te doen. Mannen vertellen graag maar praten zelden. Met als resultaat dat mannen vaker zelf een einde aan hun leven maken als gevolg van psychische problemen.

In het masculiene denken kiemt het fascisme en zie, ook dat leeft weer op. Dat is een ongemakkelijke waarheid. Er zijn mensen die het omdraaien en zeggen dat de terugkeer van het fascisme juist te wijten is aan de strijd tegen masculiniteit. Ze geven ‘woke’ de schuld, zoals ook het korte rokje de schuld krijgt van mannelijk seksueel geweld. Met andere woorden: dat er nu vrouwen ontslagen worden in het Amerikaanse leger is volgens hen de schuld van het feminisme. Wat natuurlijk zo is, immers als er geen feministen waren geweest hadden ze ook niet ontslagen kunnen worden. Zo simpel is het in de masculiene wereld, die ook wordt gekenmerkt door een hoge mate van kortzichtigheid. En als je niet verder wilt denken heb je natuurlijk altijd gelijk.

Virile, een 3-delige serie van Arte, met Engelstalige ondertiteling. Iedere aflevering duurt circa 20 minuten.

PS: er zijn vast mensen die denken 'maar de leider van AfD is een vrouw' etc. Kijk even de documentaire, dat komt daar ook in aan de orde.