Een beschaving die niet kan huisvesten is een beschaving die haar eigen toekomst ondermijnt

Er slaapt een jongen bij ons op zolder. 27 jaar oud. Hij werkt, hij lacht beleefd, hij maakt nauwelijks geluid. ’s Avonds hoor ik hem soms zachtjes bellen met zijn moeder. Hij zegt dat het goed gaat. Het is een vreemde ervaring: om onder één dak te leven met iemand die geen deur heeft die hij zelf kan openen of sluiten. Geen adres dat van hem is.

We leven in een cultuur die het wonen is kwijtgeraakt. Niet in fysieke zin, er zijn gebouwen genoeg, maar in symbolische zin. Het huis is zijn vanzelfsprekendheid kwijt. Waar het ooit stond voor geborgenheid, ritme, verbondenheid met plek en gemeenschap, is het nu verworden tot vastgoed, portfolio, belegging. We zijn het thuis als cultureel ankerpunt gaan vergeten.

Toch weten we allemaal hoe bepalend het is. In iedere taal, in iedere religie, in iedere mythe is er sprake van thuis. Denk aan Odysseus die tien jaar dwaalt voor hij weer thuiskomt, aan de hut van Heidegger in Todtnauberg, aan de drempel van Kafka. Thuis is geen bezit, het is een ordeningsprincipe. Een plek waar tijd en identiteit samenvallen. Wie geen thuis heeft, raakt verdwaald in het bestaan.

De jongen op zolder is niet zomaar een dakloze jongere. Hij is de belichaming van een culturele verschuiving: het moment waarop een samenleving haar eigen beschutting ontkent. Hij is vriendelijk, hulpvaardig, vol toekomst. Maar zonder ruimte waarin die toekomst kan wortelen. Alles aan hem vertelt me dat hij verder zou moeten zijn dan hier en dat het ontbreken van een huis niet zijn persoonlijke falen is, maar onze collectieve verwaarlozing.

Want het huis is meer dan baksteen. Geen huis hebben, betekent dat je nergens betekenis mag achterlaten. Geen indruk maken op een muur, geen geur vastzetten in de gordijnen. Je bent dan voortdurend tijdelijk, onderhuurder van je eigen leven.

Dat ik hem een bed kan bieden, voelt als iets vanzelfsprekends en tegelijk als iets onhoudbaars. Niet omdat we hem niet willen, maar omdat een zolder geen alternatief mag zijn voor beleid. Want een beschaving die niet kan huisvesten, is een beschaving die haar eigen toekomst ondermijnt. Wat gebeurt er als we generaties laten opgroeien zonder zekerheid, zonder adres, zonder een sleutelbos die ergens past?

De wooncrisis is dan ook niet alleen een kwestie van tekort, maar van verbeelding. We zijn vergeten dat wonen iets fundamenteel menselijks is, dat het culturele aandacht, en politieke moed. Dat bouwen niet alleen gaat over snelheid en aantallen, maar over schoonheid, over gemeenschap, over plekken waar mensen kunnen thuiskomen in een leven dat van hen is.

Misschien is dat wel de diepste tragedie van deze tijd: dat we zijn gaan denken dat een huis iets is dat je verdient. Terwijl het altijd iets is geweest dat je toekomt.

De jongen op zolder droomt van een voordeur. Dat iemand ergens daar bij hoort. En dat wij, als cultuur, verantwoordelijkheid dragen hiervoor.