Een fatsoenlijk land zorgt voor opvang voor daklozen

Staatssecretaris Blokhuis was zich “rotgeschrokken” toen eind augustus bekend werd dat het aantal daklozen in Nederland in tien jaar tijd meer dan verdubbeld was van 18.000 naar bijna 40.000 mensen. Volgens hem ‘zouden we ons moeten schamen dat we er in zo’n rijk land niet in slagen om mensen een fatsoenlijk dak boven het hoofd te bieden.’ Velen zijn het met hem eens. GroenLinks zeker.

Toch barst in de grote steden de daklozenopvang uit zijn voegen. Bij de nachtopvang worden mensen die enigszins ‘zelfredzaam’ zijn niet meer toegelaten. Het Leger des Heils moest in mei nieuwe cliënten weigeren voor de 24-uursopvang. Tientallen vrouwen die slachtoffer zijn van huiselijk geweld worden jaarlijks in hotels ondergebracht, waar de zorg en beveiliging minder goed kunnen zijn dan in de opvang. In Amsterdam mogen daklozen – vaak met psychische en/of verslavingsproblemen – vanaf deze week nog maar drie maanden in de maatschappelijke opvang blijven. Duidelijk is dat ze daarna echt nog geen woning hebben, en hen de straat en daarmee mogelijk verdere problematiek wacht. Er staan alleen al in Amsterdam honderden mensen op de wachtlijst voor een plek in een zogenaamd Passantenpension, een tijdelijke plek voor mensen die dakloos zijn, maar geen zorgproblematiek hebben.

De oorzaken zijn bekend. Het is de combinatie van verschillende factoren die leidt tot de zogenaamd ‘plotselinge toename’ van het aantal daklozen: beperkte uitstroom uit de maatschappelijke opvang vanwege het enorme tekort aan sociale huurwoningen. Door de verhuurderheffing en jarenlang liberaal woonbeleid is er in de grote steden een groot tekort aan betaalbare woningen en inmiddels zelfs sprake van een ware wooncrisis. Daarnaast is af afgelopen jaren bezuinigd op beschermd wonen en is het aantal bedden in de geestelijke gezondheidszorg (ggz) verminderd waardoor steeds meer mensen met verward gedrag in de opvang zijn, die weer minder snel zelfstandig kunnen wonen. En tenslotte zijn er maatregelen zoals de kostendelersnorm die het (tijdelijk) woningdelen met je kind of een vriend ontmoedigen of onmogelijk maken.

Het is niet alsof Blokhuis het niet aan heeft zien aankomen. Sinds een half jaar heeft hij een actieprogramma waarbij gemeenten moeten zorgen dat jongeren niet op straat belanden. Maar bij het programma zit geen geld voor meer opvang. Terwijl dat juist is waar het nu aan schort.

Het is geen kwestie meer van een beetje de werkwijze verbeteren. Er moeten meer plekken in de maatschappelijke opvang komen. Simpelweg meer bedden. Daarnaast is intensievere begeleiding nodig om mensen te helpen een toekomst op te bouwen. De ggz moet weer langduriger hulp gaan bieden aan mensen die dat nodig hebben en de wachtlijsten moeten teruggedrongen. En natuurlijk moeten er dringend meer betaalbare woningen komen.

Gemeenten kunnen dat niet met het huidige budget dat ze van het Rijk krijgen. Ze zitten in een financiële klem, en hebben niet alleen tekorten bij de daklozenopvang maar ook op de jeugdzorg en andere zorgtaken. Om structureel de verdubbeling van het aantal daklozen op te vangen, is landelijke actie nodig.

Wij schrikken van het feit dat Blokhuis niets heeft gedaan sinds augustus. Toen hij zich rot schrok, was zijn begroting voor 2020 al ingeleverd bij de Minister van Financiën. Als het Blokhuis menens is, dan maakt hij geld vrij voor de opvang van dak- en thuislozen. Als land zijn we nu zo rijk dat we miljarden kunnen vrijmaken voor een investeringsfonds voor de toekomst. Laat Blokhuis dan vandaag zorgen dat we ons niet meer hoeven te schamen omdat er mensen op straat slapen.