Een principiële grens: waarom de PVV niet thuishoort in een coalitie

Democratie betekent niet dat iedere politieke partij recht heeft op coalitievorming.

Over de vraag of samenwerking met de PVV ondemocratisch is, kan ik glashelder zijn: het weigeren samen te werken met een partij die onze rechtsstaat bedreigt, is juist een verdediging van de democratie, niet het tegenovergestelde. Nederland heeft er niets aan om een pad in te slaan richting een situatie zoals in Hongarije onder Orbán, waar de rechtsstaat is afgebroken en de macht steeds meer wordt geconcentreerd, ten koste van de rechten van burgers.

Geert Wilders’ PVV heeft herhaaldelijk standpunten ingenomen die de kern van onze democratische waarden ondermijnen. Zijn aanval op de rechterlijke macht, zijn minachting voor minderheden en zijn oproepen om internationale verdragen op te zeggen, maken duidelijk dat hij niet slechts een uitgesproken populist is, maar iemand die de checks-and-balances van onze democratie wil afbreken. Dit zijn geen details die we kunnen negeren onder het mom van “pragmatisch samenwerken”. Dit zijn fundamentele aanvallen op de rechtsstaat.

Laten we even terugkijken naar de lessen uit Europa. De liberale democratie in Hongarije is al jaren in verval. Viktor Orbán is er systematisch in geslaagd om de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht te ondermijnen, media aan banden te leggen en politieke tegenstanders te marginaliseren. Dit is niet zomaar een “andere politieke visie”, het is een strategie om de macht van de uitvoerende macht te concentreren en de controlemechanismen die een democratie gezond houden, uit te schakelen. Dat het politieke project van Wilders hier zoveel op lijkt, is geen toeval. Het is een weloverwogen aanval op de basiswaarden die Nederland decennialang hebben gedefinieerd.

En toch, iedere keer wanneer partijen uitsluiten om met Wilders samen te werken, komt het argument van “democratische uitsluiting” naar boven. Hoe ironisch is het dat juist de partij die de democratische instellingen ondermijnt, klaagt over uitsluiting? Democratie betekent niet dat iedere politieke partij recht heeft op coalitievorming. De kern van democratie is niet het uitsluiten van minderheden en het beperken van burgerlijke vrijheden, zoals Wilders voorstaat, maar juist het beschermen ervan.

De liberale democratie is niet alleen de wil van de meerderheid. Het is ook het beschermen van rechten die niet door een willekeurige coalitie van tafel kunnen worden geveegd. Nu de partijen VVD, BBB en NSC met de PVV in zee zijn gegaan, moeten ze zich afvragen: willen we echt verantwoordelijkheid dragen voor het openen van de deur naar een illiberale koers? Willen we echt bijdragen aan het uitrollen van een draaiboek dat Nederland naar een plek brengt waar vrijheid van meningsuiting, persvrijheid en de onafhankelijkheid van de rechtspraak in het geding komen?

Sommige partijen zullen deze keuze misschien als “pragmatisch” verdedigen. Maar hier is geen ruimte voor pragmatisme. Het gaat om principes. Het is de plicht van elke partij die zichzelf serieus neemt om een grens te trekken wanneer het voortbestaan van onze democratische waarden op het spel staat.

En ja, je kunt stellen dat het uitsluiten van de PVV kiezers teleurstelt. Maar teleurstelling is niet hetzelfde als uitsluiting. Kiezers van de PVV zijn niet uitgesloten van het democratische proces. Ze hebben hun stem gegeven, hun vertegenwoordigers zitten in de Tweede Kamer, ze doen mee aan het debat. Maar een stem is geen automatische uitnodiging voor een plek aan de onderhandelingstafel. Zeker niet wanneer die stem direct ingaat tegen de pijlers van onze democratische rechtsstaat.

Een democratie zonder normen en principes is geen democratie meer. Laten we ervoor zorgen dat we die niet opofferen voor kortetermijnpolitiek of de illusie van electoraal gewin. Nederland heeft niets te winnen bij het uitrollen van Orbán's draaiboek, maar alles te verliezen. Het is tijd dat politieke partijen dat erkennen en de PVV definitief laten zijn daar waar ze thuishoort: aan de zijlijn.