Een ReMarkAble democratie: Waar sommige BBBeesten meer gelijk lijken dan anderen

Wie naar het platteland kijkt en BBB ziet, kijkt niet naar een volksbeweging — maar naar een marketingstrategie.

Eerder heb ik de patronen behandeld van de geldstromen van de VVD en de PVV. Om de serie compleet te maken, kan de BoerBurgerBeweging natuurlijk niet achterblijven. Toch was er twijfel, want hoewel het zeker niet zal deugen, zijn de antwoorden redelijk voorspelbaar. De partij ontving aanzienlijke financiële steun van agrarische bedrijven en ondernemers met directe belangen in de landbouwsector. Zo doneerde Trigona Dairy Trade, geleid door BBB-politicus Rik Loeters, tussen 2022 en 2024 een totaal van €97.500 aan de partij. VDE Holding BV, eigendom van agrarisch ondernemer Johan van der Elsen, droeg €10.000 bij. Daarnaast schonk SmartDocuments Nederland B.V. €10.000 aan BBB.

Dit is redelijk in de lijn van de verwachtingen. Op een ICT-bedrijf na, zijn dit allemaal bedrijven uit de agro-industrie. Hoewel SmartDocuments geen directe landbouwbelangen heeft, kan de donatie strategisch zijn: BBB wil administratieve lasten verlagen, wat gunstig is voor bedrijven in documentautomatisering. Case closed! De zaak lijkt afgedaan — totdat je merkt dat de geboden stiekem herschreven zijn terwijl niemand keek.

BoerBurgerBeweging werd op papier geboren op 1 november 2019 — niet als politieke partij, maar als iets vaags maatschappelijks. Na de oprichting van een vereniging en de inschrijving bij de Kamer van Koophandel, kreeg BBB geen stempel ‘politiek’, maar belandde in de categorie ‘Overig maatschappelijk advies’. Een slimme categorisering — niet politiek, maar iets vaags en adviserend, alsof het label nooit voor de dieren bedoeld was om te begrijpen. Ook dat biedt juridische speelruimte die handig benut kan worden. Als we de website ook door de tijdmachine halen, staat bij contact: “De BoerBurgerBeweging is een initiatief van Caroline van der Plas en ReMarkAble communicatie.”

Hè? Waarom zijn ze niet direct in 2019 gestart met een eigen mailadres zoals bijvoorbeeld info@BBBeweging.nl, en linken ze naar de eigen communicatiebedrijven? Bij Caroline van der Plas staat zelfs een Outlookadres. Misschien was het nooit de bedoeling om een partij te worden in de klassieke zin — maar iets dat de vorm aanneemt van representatie, terwijl de lijnen elders getrokken worden. Uit onderzoek blijkt dat BBB in haar beginjaren zelfs geen eigen bankrekening had: inkomsten uit boekverkoop en merchandise werden via de zakelijke rekening van communicatiebureau ReMarkAble afgewikkeld. Onder meer werden honderden exemplaren van het door Van der Plas geschreven "BoerBurgerBoek" verkocht via ReMarkAble, en werd de webshop van BBB beheerd door het bureau zelf — een situatie die critici terecht typeren als financieel ondoorzichtig.

Wacht even, hebben we nu met een politieke partij te maken, of een stel communicatiebureaus met winstoogmerk? Wat een partij moet voorstellen, lijkt eerder te functioneren als een loket — waar idealen ingewisseld worden voor zichtbaarheid, en zichtbaarheid tegen omzet. Amateurisme lijkt me sterk, aangezien er genoeg ervaring is met marketing en ondernemerschap. Toen in oktober 2022 de Commissie toezicht financiën politieke partijen (Ctfpp) zich boog over de jaarrekening van BBB, stuitte ze op een waas van mist en marketingretoriek. De accountant — een zekere Versluis uit Schoonhoven — durfde in zijn verklaring een beperking te noteren: een eufemisme dat in dit geval betekende dat hij zijn vinger niet kon leggen op een forse donatie van communicatiebureau ReMarkAble.

Wie denkt dat er boetes volgen vergist zich. BIJ1 krijgt een tik op de vingers en moet subsidie terugbetalen, maar BBB mag zoals het lijkt tienduizenden euro’s doorsluizen naar het communicatiebureau van haar eigen mede-oprichter — zónder boete. De ene partij wordt afgestraft voor slordigheid, de ander lijkt wat meer geluk te hebben ivm. iets dat enorm veel kenmerken vertoont van belangenverstrengeling in een campagnejasje.

Zolang de kortingen boekhoudkundig in een rookgordijn hangen, blijft het verschil tussen gift en dienst een kwestie van interpretatie — afhankelijk van wie er schrijft, en wie leest. De geldstroom kon niet worden herleid, de constructie bleef diffuus, en dus bleef ook voor de toezichthouder onduidelijk of hier sprake was van een gift in natura, een poging tot politieke beïnvloeding, of iets daartussenin. Maar wat is "ertussenin?"

ReMarkAble lijkt niet zomaar een communicatiebureau; het heeft de schijn de spil te zijn in een netwerk van belangen dat vertakkingen heeft in de agrarische sector. Medewerkers als Judith Waninge, agrarisch ondernemer in de Achterhoek, en Arjen Dijkstra, voormalig marketingmanager bij veeverbeteringscoöperatie CRV. Marc Strijker is specialist in marketing automation voor de agri- en hortisector. Hij verzorgt niet alleen campagnes voor kunstmest en veevoer — hij werkt óók voor BBB. Dit is niet slechts marketingbureau dat ‘de sector begrijpt’ — maar een bureau dat de regels zélf lijkt te mogen schrijven, en zo nodig zelfs mag herschrijven. Op hun klantenlijst — die sinds februari 2025 plots van de website verdween, maar via de Wayback Machine gewoon te vinden blijft — prijken tientallen bedrijven met directe commerciële belangen in landbouw, kunstmest, veevoer en agritech. Om een paar klanten van ReMarkAble te noemen:

●      Bayer – een wereldwijd chemie- en landbouwgigant, vaak bekritiseerd om zijn invloed op pesticidenbeleid. Bayer is ook eigenaar van Monsanto.

●      Boehringer Ingelheim – een farmaceut die actief is in diergeneesmiddelen en veegezondheid.

●      CZAV – een grote agrarische coöperatie, actief in gewasbescherming en kunstmest.

●      BouMatic – leverancier van melktechnologie en veehouderijsystemen.

●      Agri Plastics – producent van kalverhutten en kunststofsystemen voor intensieve veehouderij.

●      MS Schippers – leverancier van hygiëne- en managementsystemen voor de veehouderij, bekend om het “HyCare”-concept.

●      Timac Agro – specialist in meststoffen en bodemverbetering, onderdeel van de internationale Roullier Group.

●      Boer Burger Beweging – De politieke partij, die o.a. is opgericht door (voormalig) eigenaren van het communicatiebureau zelf.

Daarnaast blijkt dat ReMarkAble in 2022 voor meer dan €210.000 aan diensten aan BBB factureerde, waarbij het bureau een forse korting gaf op het reguliere uurtarief. Die korting werd geschat op tienduizenden euro’s — maar ontbrak volledig in het verplichte giftenoverzicht van BBB, wat mogelijk in strijd is met de Wet financiering politieke partijen (Wfpp).

Deze selectie aan bedrijven laten bij mij genoeg alarmbellen afgaan: er zijn genoeg aanwijzingen dat zij directe economische belangen in de landbouwpolitiek, waarin BBB zich als ‘partij voor de boer’ profileert. Het feit dat ReMarkAble deze bedrijven bedient én de communicatie van BBB verzorgt, zou serieuze vragen moeten oproepen over mogelijke beleidsbeïnvloeding via de achterdeur.

Wat Caroline van der Plas als boerenprotest verpakt, lijkt verdraaid veel op een winstgevend marketingproject van ReMarkAble. Het communicatiebureau van mede-oprichter Wim Groot Koerkamp – die meer dan €200.000 verdiende aan diensten voor BBB, waaronder webshopbeheer en persvoorlichting. Daarbij werd een ‘korting’ op het marktconforme uurtarief als gift in natura opgevoerd, met een geschatte waarde van €45.000 in 2021, en mogelijk meer dan €100.000 in 2022. Volgens artikel 27 van de Wet financiering politieke partijen (Wfpp) zijn partijen verplicht om ook niet-geldelijke bijdragen van meer dan €4.500 te vermelden. Door dat te verzwijgen, overtrad BBB mogelijk deze wettelijke rapportageplicht — een punt dat inmiddels ook het ministerie van BZK heeft onderzocht.

In november 2023 stelde het ministerie van BZK officieel een onderzoek in naar deze mogelijk illegale donatie. De Commissie toezicht financiën politieke partijen (Ctfpp) sprak daarbij expliciet van een 'tekort aan meldingen' van giften in natura bij BBB en riep op tot strengere handhaving en structurele verbetering van de transparantie in partijfinanciering

Volgens gegevens van de Kamer van Koophandel stonden zowel Wim Groot Koerkamp als Henk Vermeer op sleutelposities binnen het partijbestuur van BBB. Koerkamp was tot begin 2023 penningmeester, Vermeer is partijsecretaris. Waar functies elkaar kruisen, verdwijnen verantwoordelijkheden. In plaats van controle, is er vooral onderlinge herkenning. Koerkamp verliet eind 2023 officieel het communicatiebureau ReMarkAble en stapte over naar een nieuwe stichting, mogelijk als reactie op de groeiende kritiek op zijn dubbele rol als zakelijk leverancier én partijbestuurder bij BBB

Die kortingen werden echter niet vermeld in het jaarverslag. Ik ben geen jurist, maar als de WFPP doorneem, komt het mij als leek over als een overtreding. Het ministerie van Binnenlandse Zaken onderzoekt de zaak, maar BBB en Koerkamp weigeren elk commentaar. De partij schermt zich af achter juridische constructies, maar het patroon is helder: BBB is geen klassieke politieke partij, maar heeft meer weg van een agrarisch infomercial in een verkiezingskostuum. En wie nog twijfelt of hier sprake is van een patroon, moet weten dat donateur Rik Loeters niet alleen politicus is namens BBB, maar tegelijk directeur van het bedrijf dat bijna een ton overmaakte aan zijn eigen partij.

En wat lijken die donateurs daarvoor terug te krijgen? Een partijprogramma dat ogenschijnlijk leest als hun verlanglijstje: minder stikstofregels, meer landbouwsubsidies, afschaffing van ‘nodeloze’ milieuwetgeving. Minister Femke Wiersma voert beleid dat nauwelijks te onderscheiden is van sectorlobby: zo wilde ze het verbod op elektrische veedrijvers herzien en zette ze het stikstofbeleid overboord zonder plan B. Alsof beleid niet gemaakt werd voor het land, maar voor het erf — en misschien zelfs alleen voor wie binnen het hek staat.

Vermeer heeft zich kritisch uitgelaten over klimaatinitiatieven, zoals het Nationaal Burgerberaad Klimaat, dat hij bestempelde als een "peperdure praatclub". Zijn opmerkingen weerspiegelen een sceptische houding ten opzichte van burgerparticipatie in klimaatbeleid en benadrukken de focus van BBB op traditionele economische belangen. Daarnaast blijkt ook opvallend genoeg klimaat geen prioriteit in de voorjaarsnota.

Minister Mona Keijzer voert namens BBB een woningmarktbeleid dat vooral investeerders, projectontwikkelaars en particuliere verhuurders ten goede komt. Ze wil minder regulering en meer ruimte voor de markt, wat volgens critici leidt tot minder betaalbare huurwoningen en verdere uitholling van het sociale segment. De wet betaalbare huur werd onder haar versoepeld — niet uit neoliberale VVD-reflex, maar vanuit BBB’s andere stokpaardje: het beschermen van grondbezitters, boerenerven en vastgoedkapitaal op het platteland.

In 2023 ontving BBB ruim €860.000 aan subsidie van het ministerie van BZK. Een onbekend deel daarvan vloeide via dienstverleningscontracten mogelijk dus terug naar ReMarkAble. Hoeveel precies, blijft onduidelijk, maar duidelijk is wel dat sommige dieren toegang hebben tot extra potjes — en de rest slechts mag toekijken

In de Kamer bleven kritische vragen over de geldstromen uit. Op papier gelijk, in de praktijk stilzwijgend — soms wordt er niets gevraagd omdat iedereen het antwoord mogelijk al kent. De Ctfpp waarschuwde, maar parlementaire controle bleef uit. Daarmee nestelt de partij zich ogenschijnlijk in een grijs gebied waarin campagnegeld, overheidssubsidie en sectorlobby naadloos in elkaar overvloeien. Zo werden in de eerste weken van kabinet-Schoof tientallen geplande natuurherstelprojecten gepauzeerd onder druk van Wiersma. Het stikstofregistratiesysteem werd stilgelegd. In de woningmarkt werden de handhavingsmogelijkheden op huurprijsregulering afgezwakt.

BBB verkoopt zich als de stem van de boer, maar praat als een bedrijf. Wie naar het platteland kijkt en BBB ziet, kijkt niet naar een volksbeweging — maar naar een marketingstrategie. Een nieuw sociaal contract ondertekenen terwijl je zwijgt over de rot in je coalitie, is geen hoopvolle vernieuwing. Het heeft meer weg van bedrog in een boerenkiel.

Want wat gebeurt er als je de belangen van Big Agro verwart met de stem van de boer? Dan krijg je een ReMarkAble democratie, waarin sommige BBBeesten meer gelijk lijken te zijn dan de anderen. Geen revolutie, maar een rebranding van de macht. Geen boer aan het roer en geen burger in de beweging, maar varkens met een PR-bureau. Ze gaan lopen. Ze gaan praten. Ze gaan contracten tekenen, maar geen protestborden. Als je dan van de lobby varkens naar de mannen van Big Agro kijkt, zie je het: de boer lijkt als een uitgeput werkpaard naar het slachthuis te zijn gebracht. Alleen de varkens zijn gebleven. Wanneer je nog een keer kijkt, zie je het niet meer: wie zijn de varkens, en wie de mannen van Big Agro?