Een wrede konijnentest verdwijnt. Maar waarom duurde dat vijftien jaar?

Zolang de ambtelijke stroop het tempo bepaalt, blijven dieren de dupe.

Duizenden konijnen kregen jarenlang een injectie met een medicijn of vaccin om te onderzoeken of hun lichaamstemperatuur steeg. Koorts of niet, na afloop werden zij gedood voor verder onderzoek. Dat is de pijnlijke realiteit van een veiligheidstest die tot nu toe de norm is geweest in binnen- en buitenland.

Maar vanaf vandaag is deze zogenoemde pyrogeentest eindelijk verboden. Een geweldige stap richting een ethischere wetenschap. Toch blijft één vraag knagen: hoe kon dat zó lang duren, terwijl er sinds 2010 een aantoonbaar beter alternatief voorhanden was?

Stroperig beleid
Dat de omstreden koortstest op konijnen vervangen kon worden door een ethisch én beter alternatief, wisten we al sinds 2010. In dat jaar werd de Monocyte Activation Test (MAT) opgenomen in de officiële Europese testhandleiding. Deze proef maakt gebruik van menselijke cellen in plaats van konijnen, en uit vergelijkingsonderzoeken blijkt de MAT betrouwbaarder is voor het voorspellen van gezondheidsrisico’s voor mensen.

De logische stap zou zijn geweest: maak het nieuwe model de norm, en schrap de verouderde dierproef. Maar dat gebeurde niet. De dierproef bleef toegestaan, naast het betere alternatief. En dus bleven de konijnen komen en gaan. Pas in 2021 besloot de EU tot afschaffing, en pas vanaf vandaag is die ook echt van kracht.

Verandering kost tijd. Maar hoeveel tijd is te veel?
De traagheid van het verbod op de  konijnentest is geen losstaand geval. Deze stond jarenlang op de internationale Replace Animal Tests List van Cruelty Free International: een lijst van dierproeven waarvoor bewezen alternatieven bestaan, maar die tóch allemaal nog worden uitgevoerd. De reden is zelden inhoudelijk. Het gaat om traagheid in het bijstellen van beleid of simpelweg het gebrek aan gevoel van urgentie. Het leed van proefdieren is immers zo onzichtbaar, dat ze vaak vergeten worden. En het gevolg hiervan is dat we stilstaan. Het gevolg hiervan is dat we ons blijven vasthouden aan achterhaalde testen, en daar lijden zowel dier als mens onder.

Ook bij soortgelijke testen zien we hetzelfde patroon. Neem de LAL-test – de Limulus Amebocyte Lysate-test – waarbij bloed van degenkrabben wordt gebruikt om besmetting in medicijnen op te sporen. Ook daar bestaat een proefdiervrij alternatief, maar blijft de dierproef toegestaan. Bovendien lopen degenkrabben nog tegen een ander bureaucratisch obstakel aan: hun gebrek aan een ruggengraat maakt dat ze niet onder de Wet op de dierproeven vallen. Geen ruggengraat betekent geen wettelijke bescherming, ondanks dat wetenschappelijk is aangetoond dat ze wél kunnen lijden.

Dierproeven zijn niet meer van deze tijd
Niemand wil dat medicijnen onzorgvuldig op de markt komen. Maar als er mensgerichte, betrouwbaardere alternatieven zijn, dan moeten we die ook gebruiken. Pas dan kun je spreken over zorgvuldigheid, omdat je kiest voor wat werkt, in plaats van bekend voelt. En zowel mens als dier zijn daar de dupe van. Hoeveel andere achterhaalde dierproeven blijven doorgaan, omdat niemand haast maakt? Wetgeving moet sneller kunnen volgen, als wetenschap, industrie en samenleving klaar zijn voor een nieuwe aanpak.

Van weten naar doen
In het geval van de koortstest op konijnen heeft de wetenschap, publieke druk en beleid na jarenlange campagne daadwerkelijk iets kunnen veranderen. Dat is een grote overwinning voor dier én mens. Maar tussen het moment van weten dat het anders kan en het besluit om het echt anders te doen, zat vijftien jaar. Dat is niet alleen ontzettend traag, maar ook ronduit beschamend.

Dit tempo houdt vooruitgang simpelweg tegen. Want zolang de ambtelijke stroop het tempo bepaalt, blijven dieren de dupe in testen waarvan we allang weten dat ze vervangen kunnen worden. Vergeet niet dat ook wij gebaat zijn bij onderzoek dat mensgericht is en geen proefdieren nodig heeft.

De politiek bepaalt de koers. Niet door elk detail zelf te regelen, maar door richting te geven, geld vrij te maken en druk te zetten waar het vastloopt. Daarom mijn oproep: maak vaart met het schrappen van dierproeven die we allang kunnen vervangen. Laat dit verbod niet het eindpunt zijn, maar het begin van een broodnodige voorjaarsschoonmaak in het dierproevenbeleid.