Eerste generatie-studenten zijn verbinders die we hard nodig hebben

Studenten die als eersten in hun gezin aan de universiteit studeren, afkomstig vanuit het platteland, de stad, buitenland, de middelbare school of het HBO, zijn een zegen voor de maatschappij. Zij brengen als het ware het leven van alledag de universiteitsbolwerken binnen en verbinden zo verschillende werelden. Ondanks dat ze met verschillende handicaps starten en naast de lesstof zich nog heel andere zaken eigen moeten maken. Net daarom verdienen ze ruim baan.

In zijn column van 6 november 2021 heeft Sander Schimmelpenninck het over het “hidden curriculum” of “de ongeschreven regels over hoe je je presenteert, hoe je mensen aanspreekt en andere ogenschijnlijke triviale zaken”. Deze regels durven wel eens te verschillen tussen sociale groepen. Voor eerste generatie studenten betekent het dat zij de codes en gedragspatronen die nodig zijn om ‘erbij te horen’ vaak niet kennen. Zij beschikken niet over het juiste vocabulaire en weten niet altijd de juiste woorden op de juiste plaats te gebruiken. Dat brengt naast een taalkloof ook een begripskloof teweeg.

Taal is de smeerolie van het cultureel kapitaal. Hoe minder je haar bezit, hoe complexer het wordt om mee te doen. Maar ook het tekort aan sociaal kapitaal doet er toe. Sociaal kapitaal is het beschikken over een netwerk om zich op de universiteit thuis te voelen en hogerop te komen. Eerste generatie studenten hebben wel een sociaal netwerk, maar het zit op een andere plaats. Hier ontstaat een derde kloof, de eenzaamheidskloof.

Daarnaast ontvangen eerste generatie studenten relatief weinig steun van het thuisfront. Juist omdat ze in een andere onbegrijpelijke wereld zijn terechtgekomen. Dat uit zich in twee richtingen: emotioneel en financieel. Het ontbreekt vaak aan de benodigde hulpbronnen om volwaardig te kunnen deelnemen aan (extra curriculaire) activiteiten. En net juist omdat ze in een andere wereld zijn terechtgekomen, ervaren ze thuis regelmatig geen aansluiting of onbegrip uit gebrek aan ervaring. Toch slaan sommige er in om aan de universiteit een fantastische tijd door te maken, te slagen met vlag en wimpel, en daarna een succesvolle loopbaan hebben. Hoe komt dat?

Daarvoor is identiteitskapitaal cruciaal. Dan gaat het om ik-sterkte om te kunnen doorzetten, minderwaardigheidsgevoelens te overwinnen, om frustratietolerantie en relativeringsvermogen in te zetten. En het gevoel een bedrieger te zijn overstijgen (bedriegerssyndroom: ik kan dit niet, ik val door de mand), ook tegenover de afstand tot familie die het kan scheppen. Dit kapitaal wordt vooral opgebouwd door op jonge leeftijd veel op eigen houtje uit te vinden en te reflecteren op het eigen handelen. De invloed ervan wordt onderschat, waardoor de waardering achterblijft.

In dat licht is introductie, ondersteuning en herkenbaarheid zeer belangrijk. Het gaat dan om het zichtbaar maken van ongeschreven regels en het op waarde schatten van hulpbronnen en kapitalen die van belang zijn maar vaak onderbelicht worden. Het Eerste Generatie Fonds helpt daarbij om kloven te overbruggen, studenten tegemoet te komen in hun behoeften en hen te stimuleren om het beste uit hun talenten te halen. Met zowel mentoring als financiële steun.

Eerste generatie studenten zijn pioniers. Ze overbruggen verschillende kloven op eigen houtje, en brengen daarbij werelden samen. Dat moeten we koesteren ten tijde van alsmaar groter wordende scheidslijnen in de samenleving. Het zijn de verbinders die we hard nodig hebben. Daarom verdienen ze ruim baan en de benodigde ondersteuning. Zodat als eerste van de familie gaan studeren niet langer een uitzondering is, maar een vanzelfsprekendheid in een samenleving die iedereen dezelfde kansen wil bieden.